Skrzetuscy z okolic Książa Wlkp. o tych samych korzeniach co słynny bohater Sienkiewicza.

 

Skrzetuscy - historia rodu z okolic Książa Wielkopolskiego.

Podczas przeglądania dokumentów kościelnych dotyczących Książa , natrafiłem na dość sporo wpisów o rodzinie Skrzetuskich, początkowo uważałem, że to zwykły zbieg okoliczności i tylko ze względu na popularność tego nazwiska , bez jakiegokolwiek łączenia go ze znanym bohaterem trylogii, wszystkie dokumenty odnotowywałem i uzbierało sie tego dość sporo. Nazwisko to w dość oczywisty sposób musi się kojarzyć ze Skrzetuskim , bohaterem trylogii Sienkiewicza. Henryk Sienkiewicz wywiódł swego bohatera ze Skrzetuszewa z okolic Gniezna, jednak   pierwowzorem Jana Skrzetuskiego  był Mikołaj Skrzetuski ( 1610 - 1673  herbu Jastrzębiec, wywodzący się z linii Skrzetuskich ze Skrzetusza , omyłkowo nazwany Janem . Był Wielkopolaninem, katolikiem , urodził się w Rożnowie pod Obornikami. Należał do ubogiej szlachty i dość szybko  poszukał szczęścia  na Dzikich Polach, prawdopodobnie poprzez rodzinę z okolic Bełżca. Przodkami jego byli : pradziadek Maciej Skrzetuski zwany Jakusz,  dziadek zaś to Wojciech który był trzykrotnie żonaty z: Heleną Rożnowską, Jadwigą Laskowską i Ewą Zbicką. Poprzez małżeństwo z Heleną  wszedł w posiadanie części  Rożnowa. Jego młodszy syn Jan z Laskowskiej,   ożeniony z Katarzyną Szczukowską byli rodzicami bohatera spod Zbaraża. Mikołaj brał udział w potyczkach od samego początku powstania Chmielnickiego, który w 1649 roku przedostał się z oblężonego Zbaraża w przebraniu chłopskim , dotarł z listem do króla Jana Kazimierza. Za ten bohaterski czyn miał otrzymać najbliższe wolne starostwo, ale  łaska pańska na pstrym koniu jedzie i skończyło się na nagrodzie pieniężnej 100 talarów  od króla i darach od kanclerza Ossolińskiego. Brał udział w bitwie pod Beresteczkiem, również przeprawił się z Czarnieckim do Danii. Po pokoju w Oliwie  walczył dalej na  kresach, podczas rokoszu Lubomirskiego  pozostał wierny królowi, później służył  pod  hetmanem Sobieskim i przeżył upadek Kamieńca Podolskiego.  Niestety nie dożył zwycięskiej bitwy pod Chocimiem gdyż wczesniej zmarł, został pochowany w kościele Karmelitów Bosych w Poznaniu w 1673 roku. Nie był kryształem w swoim postępowaniu, jak wielu ówczesnych zagończyków. Już w 1634 jest pozwany przed sąd grodzki w Lwowie, za bójkę z Pobiatymskim rotmistrzem JKMci, a w 1663 pozew za swych żołnierzy którzy uczestniczyli w zamordowaniu Hetmana Gosiewskiego i został skazany na banicję, a w 1666 sąd lubelski skazał go na infamię za rabunki w miasteczku Bazalia. W 1667 próbował siłą zmusić do ożenku podkomorzankę belską Zofię Zawadzką, za co sąd ponownie skazał go na infamię. Wszystkie wyroki wisiały nad nim jak topór, ale do wykonania kary nie doszło bo cały czas pozostawał pod jurysdykcją hetmańską, aż do śmierci.   Ród Skrzetuskich herbu Jastrzębiec raczej uboga szlachta wielkopolska, wywodzi się ze Skrzetusza, wioski w gminie Ryczywół koło Obornik. W XVI w.  wioska została wykupiona przez Czarnkowskich z Czarnkowa i Skrzetuscy po stracie swej rodowej siedziby , rozproszyli się po całej Wielkopolsce.  A teraz o Skrzetuskich z Konarskiego  spod Książa, początkowo myślałem, że to zupełnie inna rodzina, nie mająca nic wspólnego z bohaterem spod Zbaraża, ale po skompletowaniu dokumentów, ich przetłumaczeniu,  okazało się, że to ci sami Skrzetuscy, wywodzący się ze Skrzetusza. Jeszcze większe było zaskoczenie , jak zacząłem drążyć ślad Skrzetuskich w Szypłowie i Usłodzinie, znanego mi już majątku w sąsiedztwie Sowińca pod Kolniczkami,  rodzinnego młyna Schellerów / Szelerskich moich przodków.

Postaram się ,  przedstawić całość w chronologii czasowej, a nie  w realnym czasie odkrywania tych tajemnic. Ze względu na wielowątkowość,  niektóre rozdziały będą musiały cofnąć się wstecz, ponadto chcąc przedstawić w  jak najszerszym aspekcie historię Skrzetuskich , trzeba było wpleść również wątki  znamienitych  przedstawicieli innych rodów z którymi mieli zażyłe kontakty gospodarcze i towarzyskie. Poza tym są również zawarte dokumenty przedstawiające współczesne realia sytuacji kobiet, ich statusu majątkowego i prawnego. Historia przedstawiona w tym skromnym opracowaniu , ma raczej harakter popularno naukowy , gdzie na tle dokumentów jest opowiadana historia tej zaszczytnej i przez Sienkiewicza spopularyzowanej familii.

Dla przejrzystości prezentuję hstorię w zasadzie chronologicznie, lub odnosząc się do danej osoby z wpisami  do różnych dokumentów grodzkich, kościelnych, miejskich. Dokumenty te pochodzą z Tek Dworzaczka, - materiały genealogiczne szlachty polskiej XV - XX w. , z Archiwum Państwowego Poznań, Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu, dokumenty pozyskane z biblioteki internetowej, dokumenty kościelne i własne zbiory.  Wiem, że jest natłok dat, dokumentów, postaci, miejscowości, to może przytłaczać ,ale jestem pewien, że nie  zniechęca. Przy powtórnym czytaniu wiekszość w miarę się już poukłada i zawsze jeszcze coś interesującego się wyłowi . Sam czytałem to wielokrotnie, poprawiając, wycinając , wprowadzając korekty , wydaje się , że da sie to strawić.  A przedstawiona historia Skrzetuskich jest ciekawa i momentami intrygująca.  W nawiasach  przy każdej postaci podane daty wystepowania informacji o nich . Dla lepszej orientacji w terenie mapa Gilly'ego z 1803 r.

Mapa Gilly'ego z 1803 roku z zaznaczonymi : Szypłowo, Łaskawy,  Nowe Miasto, Książ, Konarskie, Jarosławki, Gogolewo, młyn Sowiniec

 

Wszelkie treści publikacji prawem autorskim chronione. Kopiowanie, rozpowszechnianie bez zgody autora zabronione.

Marek Nowak

 

Drzewo Genealogiczne Skrzetuskich

1. Marcin Skrzetuski ze Skrzetusza ( 1605 )

1.1 Andrzej Skrzetuski syn Marcina , opiekun prawny dzieci brata Melchiora, po jego śmierci w 1612 roku (1605, 1612 ) + żona Anna

1.2 Melchior Skrzetuski  ( ? - 1612 ) syn Marcina , właściciel połowy Szypłowa i Usłodzin  ( 1605, 1612 )

   2.1 Jan ( 1629)

   2.2 Teresa +  mąż Jan Łaskawski  ( 1683)

   2.3 Maciej  + żona Zofia Mańkowska, 2 żona Jadwiga Łaskawska ( ? - przed 1683 ),  właściciel połowy Szypłowa i Usłodzin, umiera bez potomka męskiego     (1628, 1629,  1638, 1640, 1650,1654)

   2.4 Melchior  Skrzetuski - junior ( ? - po 1683 ) + żona Zofia Grabowska, dziedzic  połowy Szypłowa i Usłodzin, odziedziczone po bezpotomnym  bracie Macieju ( 2.3)  ( 1638, 1670, 1683 )

      3.4.1 Stanisław Skrzetuski syn Melchiora j.  ( 02.1673 - 1711 ) - burgrabia koniński , dzierżawca  Jarosławek i Wieszczyczyna + żona Ewa Radoszewska (1673,  1693, 1700, 1706 )

         4.4.1.1 Jan Skrzetuski ( ? - przed 1753 ) pisarz grodzki koniński, dziedzic Bronow i Bogwiedze powiat kaliski, dzierżawca Jarosławek, + zona Kęsicka, + żona Barbara Kożuchowska ( ? - 1764 ) ( 1711,1720, 1736, 1739, 1746, 1752, 1753, 1764 )

         4.4.1.2 Wiktoria Skrzetuska ( 1697 - 1780 )  + mąż Antoni Skrzetuski ( 4.4.5.1 )  brat stryjeczny ślub w 1712 r. ( 1711.1715)  + 2 mąż Gabriel Skorzewski ślub 20.11.1740  ( Konojad Szczepowice )  , rozwód 1755 r.

         4.4.1.3 Helena Skrzetuska  + mąż Franciszek Trzebicki ( 1711 )

      3.4.2 Wojciech Skrzetuski   syn Melchiora j. - opiekun prawny nieletnich dzieci brata Stanisława : Jan, Wiktoria, Helena  ( 1711 )

      3.4.3 Jan Skrzetuski syn Melchiora j. ( 1701 )

         4.4.3.1 Jan Skrzetuski   1701)

      3.4.4 Tersa Skrzetuska córka Melchiora j.  + mąż  Wojciech Choynicki ( 1683, 1700 )

      3.4.5 Maciej Skrzetuski syn Melchiora j. ( ? - 1710 ) dziedzic połowy Szypłowa i Usłodzin + żona Anna Sąmpolska  ( 1682, 1683, 1701 )

         4.4.5.1 Antoni Skrzetuski ( 3.04.1681 - 1739 ) dziedzic połowy Szypłowa i Usłodzin,  sędzia surrogat grodzki Kaliski, dziedzic Brelewa i Szczepowic, + żona Wiktoria ( 4.4.1.2 )  ( siostra stryjeczna - córka Stanisława Skrzetuskiego ( 3.4.1 ) i Ewy Radoszewskiej, slub z Wiktorią w 1712 r. (1681, 1701, 1711, 1713,1715,1727, 1727, 1733, 1736( x4), 1742 )

         4.4.5.2 Franciszka Skrzetuska ( 7.10.1688 -? ) + mąż Władysław Zdzienicki ( 1747,1752 )

         4.4.5.3 Konstancja Skrzetuska  + mąż Antoni Łączkowski ( 1752 )

            5.4.5.3.1 Franciszek Łączkowski ( 1752 )

      3.4.5 Maciej Skrzetuski  syn Melchiora j. ( ? - 1710 ) dziedzic połowy Szypłowa i Usłodzin + żona Dorota Korzbok Zawadzka  córka Zygmunta i Anny Janowskiej ( 1682, 1683, 1701,

         4.4.5.4 Ludwik Skrzetuski ( 1710 - 18.02.1774 Brylewo) dziedzic połowy Szypłowa i Usłodzin + żona Katarzyna Pietrowska ( 1727, 1730, 1740. 1743 )

            5.4.5.4.1 Antonina ( 10.11.1743 - 29.01.1781) + mąż Jakub Herstopski ( ? - 11.04.1782 )  komornik wschowski , ślub 16.08.1760

               6.4.5.4.1.1 Joachim Władysław Hersztopski

            5.4.5.4.2 Justyna  ( 26.09.1757 - ? )+ mąż Wojciech Zaremba Tymieniecki ( ? - 1780 ), burgrabia grodzki wschowski

            5.4.5.4.3 Ignacy Skrzetuski ( 1745 - 16.05.1775 Brylewo)  dziedzic połowy Szypłowa i Usłodzin

            5.4.5.4.4 Stefan Telesfor ( 9.01.1748 - ? )

            5.4.5.4.5 Wawrzyn Skrzetuski ( 4.08.1752 - ? ) + żona Marianna Wyganowska

            5.4.5.4.6 Walentyn Skrzetuski ( 1746 - 1793 ) + żona Nepomucena Bronisz z Paradyża , ślub 14.06.1778

               6.4.5.4.6.1 Florian  ( 1780 - 1872 )

               6.4.5.4.6.2 Maksymilian Aleksander  ( 23.10.1781 - 16.02.1855 )

               6.4.5.4.6.3 Mikołaj ( 1783 - 11.01.1784 )

               6.4.5.4.6.4 Antoni ( 1784 - 26.01.1792 )

               6.4.5.4.6.5 Bonifacy Antoni ( 22.06.1785 - ? )

               6.4.5.4.6.6 Józef ( 8.09.1786 - ? )

               6.4.5.4.6.7 Xawery ( 18.12.1787 - 20.08.1842 )

               6.4.5.4.6.8 Katarzyna (1789 - 18.10.1790 )

               6.4.5.4.6.9 Brigitta ( 1.10.1790 - 31.01.1791 )

               6.4.5.4.6.10 Aleksy Jakub (20.07.1793 - ? )

Dla lepszego zrozumienia dokumentów, powołam się na zasady tytułowania w dokumentach z XVI - XIX w.

M - Magnificus ( wielmożny ) - majętny szlachcic, wysoki urzędnik grodzki lub ziemski, G - Generosus ( urodzony ) - właściciel przynajmniej jednej wsi, D - Dominus ( Pan, Pani ) - szlachcic, N - Nobilis ( nobilitowany ) - szlachcic cząstkowy, zagrodowy, ubogi szlachcic,  H -  Honoratus ( czcigodny ) - tytuł szlachcica w dokumentach, pan feudalny. Tytułów tych  bardzo przestrzegano i zapis dla bogatego szlachcica  zamiast M wpis G lub N  byłby obraźliwy lub nawet mógłby być poczytany jako obelga. Tytułomania  zawsze była w polskiej tradycji co zostało nam do dzisiaj.

Skrzetuscy dziedzice części Szypłowa i Usłodzin .

Po skompletowaniu informacji o Skrzetuskich z Konarskiego i Szypłowa, głód wiedzy o nich sprowokował mnie do szukania ich przodków, koneksji, oraz wszelkich informacji zawartych w Tekach Dworzaczka , wielkiego polskiego genealoga i profesora. Tak więc tam gdzie będę wymieniał poszczególne wpisy, bez podania źródła, to własnie  one wszystkie pochodzą z Tek Dworzaczka. Inne pozostałe będę opisywał źródło ich pochodzenia.

I. Najstarsze pokolenie : Melchior  Skrzetuski  ( 1.2 ) nestor rodu i jego brat Andrzej ( 1.1 ) , oraz ich ojciec Marcin Skrzetuski (1), oraz dzieci Melchiora :  Maciej, Wojciech, Melchior, Jan, Teresa.

1612 Andrzej Skrzetuski  stryj i opiekun dzieci nieżyjącego Melchiora Skrzetuskiego brata swego rodzonego, dobra pupilów część Szypłowa i całe Usłodzino puste w p. pyzdreckim Mikołajowi Cieleckiemu synowi ojca Kacpra Cieleckiego za 1800 zł.p. wydaje ( dzierżawa )

1605 Andrzej Skrzetuski , syn ojca Marcina Skrzetuskiego , sume 108 złp. tj, 1/2 sumy 216 złp. długu zapisuje sobie i bratu rodzonemu Melchiorowi Skrzetuskiemu, przez Andrzeja Skrzetuskiego syna Jana Skrzetuskiego, zwanego Jakusz , ceduje Melchiorowi Skrzetuskiemu bratu rodzonemu.

Z tych wpisów wynika, że nestor rodu Melchior urodził się około 1550 roku i zmarł przed, lub w 1612 roku, miał nieletnie dzieci , musiały mieć poniżej 24 lat : Macieja, Melchiora, Jana, Wojciecha i Teresę - o dzieciach w dalszej części. Nad dziećmi sprawował pieczę i  opiekę prawną brat Andrzej. Jest tu również bardzo ważna informacja  o  nowej siedzibie  rodowej  Szypłowo, które musiało  być już w posiadaniu Melchiora  przed 1612 rokiem , można sądzić , że nawet przed 1600 rokiem.  Melchior nie mógł mieć sporych zasobów finansowych,  skoro nabył tylko połowę wioski, jak w dalszej części zostanie  wykazane,  druga część Szypłowa  należała do  Malechowskich.  Jest też zapis o   Marcinie Skrzetuskim, ojcu braci  niestety nie udało mi się , rozstrzygnąć  który to Marcin  jest ich ojcem. O Marcinach Skrzetuskich z lat 1550 - 1580 jest dość sporo wpisów, między innymi o sprzedaży Skrzetusza Czarnkowskim, ale  nie znalazłem 100%  rozstrzygnięcia, który z nich jest ojcem Andrzeja i Melchiora. Niewykluczone, że  to Marcin Skrzetuski  zwany Jakusz, pradziadek bohatera spod Zbaraża.  Tym bardziej, że w wyżej wymienionym wpisie figuruje Jan Skrzetuski zwany Jakusz, więc jest to  bardzo prawdopodobne, ze Marcin "Jakusz" to wspólny przodek Mikołaja i Melchiora. Jednak nie będę spekulował, być może komuś kiedyś uda się to rozstrzygnąć. O żonie Melchiora niestety nie ma żadnej wzmianki, ale o dzieciach udało się odszukać informacje, które ułatwiły, dalsze poszukiwania powiązań rodzinnych. Z pewnością nie są to wszystkie dzieci Melchiora.

Andrzej Skrzetuski wraz z żoną Anną jest odnotowany w aktach Nowego Miasta w 1620 r.  w chwili chrztu ich córki Zofii. Ze wzgledu na słabą jakość, nie załączam  kopii dokumentu. Ten dokument potwierdza, że cały czas sprawował pieczę nad swymi bratankami.

1. Jan Skrzetuski ( 2.1 ) syn Melchiora seniora

1629 Jan Skrzetuski syn ojca Melchiora Skrzetuskiego całe części Szypłowa i Usłodzina pustek, w pow. pyzdreckim po ojcu Maciejowi Skrzetuskiemu (2.4 ) bratu rodzonemu za 1700 złp. sprzedaje. Jan Skrzetuski syn ojca  Melchiora , dziedzic część Szypłowa i Usłodzina pustka.

Dość jasno z tego wynika, że bracia po śmierci ojca Melchiora a pod skrzydłami opiekuna prawnego stryja Andrzeja, żyli w zgodzie i solidarnie przekazali swe udziały swemu bratu Maciejowi Skrzetuskiemu. Można też sądzić , że Maciej był najstarszym synem Melchiora.

2. Maciej Skrzetuski ( 2.3 ) syn Melchiora seniora

1628 Maciej Skrzetuski  nieżyjacego  Melchiora syn, winien Elżbiecie Kembłowskiej , córce Marcina Kembłowskiego, a wdowie po Krzysztofie Sokołowskim 350 złp.

1629 Jan Nieświastowski ze wsi Komorza chłopów 6, i ze wsi Laskówki zagrodników 4-5, Kacper Cieleczki w majatku swej w Szypłowie chłopów 14 - 7 , Maciej Skrzetuski  z części Szypłowa 4 d - 2 .

1638 Melchior Skrzetuski syn ojca Melchiora, Skrzetuskiego, całe części wsi Szypłowa i Usłodzina puste, Maciejowi Skrzetuskiemu bratu swemu rodzonemu za 1700 złp. sprzedaje.

1640 Maciej Skrzetuski syn nieżyjącego Melchiora Skrzetuskiego z I i Zofia Mańkowska z II małżeńskim kontraktem dożywotniczki.

Powyższe wpisy dowodzą, że Maciej Skrzetuski syn Melchiora, ma żonę Zofię Mańkowską i jest dziedzicem części Szypłowa i Usłodzino pustka. Pokazuje się nam kolejny brat Melchior junior  obok wcześniejszego Jana. Melchior podobnie jak Jan sprzedaje swe udziały Maciejowi za 1700 złp.

1650 ( Pyzdry ) Maciej Skrzetuski syn nieżyjacego Melchiora Skrzetuskiego , dziedzic Szypłowa i Usłodzina pow. Pyzdry

1650 Jadwigę Łaskawską córkę Andrzeja i Katarzyny Świeikowskiej, żonę Macieja Skrzetuskiego, Teresę z Łubieńca Niemojewską, wdowę po Macieju Smoguleckim , 2-o v. żonę Olbrachta Czerskiego kasztelana Chełmińskiego, starosty Bobrownic, kwitują , Maciej Skrzetuski syn ojca Melchiora, dziedzic na Szypłowie i Usłodzinie pow. pyzdrecki , żonie Jadwidze Łaskawskiej zapisuje posag w 1/2 poprz. Wsi. Andrzej Łaskawski syn ojca Jana, zapisuje 500 złp. długu temuż Skrzetuskiemu.

Kolejne wpisy potwierdzają dziedzictwo Macieja Skrzetuskiego na rodzinnej posiadłości Szypłowie i Usłodzinie. Po śmierci pierwszej żony Zofii, żeni się , sądzić można , że w roku 1650   z Jadwigą Łaskawską z pobliskich Łaskaw dziś nieistniejącej wsi. Jeszcze zostaje do rozsztrzygnięcia  zapis : Maciej zapisuje  posag swej żonie  - zapis ten  potwierdza, że posag w wysokości 500złp. oprawiony na dobrach swych Marcin zapisuje żonie, a faktycznie bedący długiem  jej ojca Andrzeja  do Marcina.

Trzeba wspomnieć jeszcze o Łaskawach , to wioska sąsiadująca z Kolniczkami  około 3 km od Szypłowa, to  wieś będąca w rękach starego rycerskiego  rodu Łaskawskich herbu Nieczuja, o których   jest wspomnienie w dokumentach  głębokiego średniowiecza. Nie mogłem sie oprzeć by nie  napisać coć o nich mimo, ze już wczesniej o  Łaskawach wspomniałem w innym  rozdziale. tak więc ojciec  Jadwigi  to  Andrzej Łaskawski,  syn Jana i Zieleńskiej. Natomiast dziadek Jadwigi  Jan Łaskawski  zwany Rexta, wystepuje w opisach  kwestii dotyczacych stawów  młyna Sowiniec w Kolniczkach, o  których ta strona rodzinna. Jego rodzicami byli Wawrzyniec Łaskawski i Żernicka, to juz zamierzchłe czasy sięgające 1500 roku a ich przodkowie odnotowani są  najwcześniej w 1412 roku gdy Bartosz z  Łaskaw h. Nieczuja  procesował się o Brzozę i Niepruszewo.

1631 r.  Jadwiga Skrzetuska  chrzestną  w Nowym Mieście  u Zaborowskich. par.N.M.

Sierpień 1654 Szypłowo akt urodzenia Zofii córki Macieja Skrzetuskiego (2.3 ) i jego żony, chrzestni: Samuel Slimaski z Chwalencina i MGD Katarzyna Rozdrażewska z Boguszyna , dok. par. N.M.

1669 październik, ... chrzestni : famatus Maciej kowal i Nobili  Marianna Skrzetuska z Szypłowa. par. N.M.

Kto to jest Jadwiga Skrzetuska w dokumencie z 1631 trudno dociekać, ważne że jest z rodziny Skrzetuskich i jest to najstarszy dokument jaki udało się odszukać w Szypłowie. Natomiast dokument z 1654 r. to najstarszy dokument kościelny dotyczący Macieja , to fantastyczny dokument o przodkach Skrzetuskich, dowodzi, że Maciej Skrzetuski żyje i jest w pełni sił, skoro jest chrzest córki. Następny podobnie z 1669 r. w którym jest informacja o Mariannie Skrzetuskiej z Szypłowa , chrzestnej dziecka.  Trudno powiedzieć kim była Marianna, bardzo prawdopodobne, że córką Macieja. Dokument ten potwierdza  wiele powyższych ustaleń. W dalszej części zostanie wykazane, że Maciej Skrzetuski umiera bez potomka męskiego i całość rodzinnej posiadłości 1/2 Szypłowa i Usłodziny dziedziczy jego młodszy brat Melchior junior.

3. Melchior Skrzetuski junior ( 2.4)  syn Melchiora seniora

W poprzednim punkcie wpis z 1638 r. o sprzedaży przez Melchiora na rzecz Macieja  swojej części, dowodzi tezy , że Skrzetuscy wystrzegają się rozdrobnienia tego skromnego majątku.

1659 r. G. Melchior Skrzetuski  świadkiem na ślubie par. N.M.

1670 r. G. Melchior Skrzetuski  i G. Marianna Jeżowska  chrzestnymi. par. N.M.

Powyższe dokumenty kościelne, potwierdzają, że Melchior  mieszka cały czas w Szypłowie, czy jeszcze żyje jego brat Mciej tego nie wiadomo.

1683 Melchior Skrzetuski, syn ojca Melchiora , nabywca praw od nieżyjącej Teresy Łaskawskiej córki nieżyjącego Andrzeja Łaskawskiego, żony Stanisława  Radeckiego , sumę 3.000 złp. przez nieżyjącego Macieja Skrzetuskiego brata, zeznanie rodzonej  żonie swej  nieżyjącej Jadwidze Łaskawskiej na cz. Szypłowa i Usłodzina oprawy, a po jej bezpotomnej śmierci , na jej brata rodzonego nieżyjącego Jana Łaskawskiego spadłe, a przez mieżyjącego Jana Łaskawskiego nieżyjącej Teresie Łaskawskiej siostrze swej rodzonej scedowane, ceduje Maciejowi Skrzetuskiemu synowi swemu i Annie Sąmpolskiej małżonkom.

To dość zawiły i trudny tekst , bardziej skrótowo z perfekcją danych nie można było go napisać. Tak więc Maciej Skrzetuski co już wcześniej zostało ustalone miał żonę Jadwigę  Łaskawską, bezpotomnie zmarłą, zaś nieżyjący Jan Łaskawski  z Teresą Skrzetuską ( 2.4 ) byli małżeństwem. Przy czym Teresa była siostrą Macieja  i Melchiora j. Innymi słowy Teresa wyszła za mąż,  za brata swej bratowej Jadwigi Łaskawskiej z pobliskich Łaskaw. Melchior j. ceduje 3000.złp. na części Szypłowa i Usłodzin swemu synowi Maciejowi i jego żonie Annie Sąmpolskiej. Oprawa 3000 złp. po zmarłej Jadwidze domo Łaskawskiej  kolejno przeszła na Teresę z domu Łaskawska ( siostra Jadwigi ) , po jej z kolei śmierci na jej brata Jana Łaskawskiego,  a po jego smierci na jego żonę Teresę z domu Skrzetuską, po jej śmierci na jej brata Melchiora Skrzetuskiego szwagra  Jadwigi Łaskawskiej i koło się zamknęło.

1683 Melchior Skrzetuski prawa dożywotniczki nabyte od żony nieżyjącej Zofii Grabowieckiej na sumę 2000 złp. kasuje i dożywotnictwo ceduje synowi Maciejowi ( 3.4.5 ).

Jest 1683 rok czyli Melchior musi mieć dobrze ponad 70 lat, skoro jego ojciec Melchior senior zmarł w lub przed  1612 r. Nie ma więc zdziwienia, że porządkuje swe sprawy i wszystko robi by rodzinna włość na Szypłowie i Usłodzinie została w jednych rękach syna Macieja. To ponownie dowodzi, że Skrzetuscy bardzo mocno pilnują, by ten skromny majątek nie rozdrabniać, by czasem go w ten sposób nie stracić. To świadczy o ich dalekowzroczności i zapobiegliwości, cały czas była w pamięci  utrata ich starego rodowego miejsca jakim był Skrzetusz. Mamy tu jeszcze informację o Zofii Grabowieckiej  nieżyjącej żonie Melchiora.

4. Teresa Skrzetuska ( 2.2 ) córka  Melchiora seniora i żona Jana Łaskawskiego.

Informacje o niej w punkcie wyżej o Melchiorze j.

 

II. Potomkowie Melchiora ( 2.4 ) juniora

Kolejne już  trzecie pokolenie Skrzetuskich na włościach w Szypłowie i Usłodzinie. Odszukane dzieci Melchiora j. to : Stanisław, Wojciech i Maciej.

1. Stanisław Skrzetuski ( 3.4.1 )  burgrabia koniński, dzierżawca Wieszczyczyna i  Jarosławek , syn Melchiora j. ( 2.4 ) , żona Ewa Radoszewska

Luty 1673 r. Szypłowo  chrzest  Stanisława syna G.  Melchiora Skrzetuskiego i Zofii jego żony, chrzestni : G. Stefan ... tuski i G. Helena Zawadzka panna. dok. par.N.M.

Akt urodzenia z lutego 1673 r.  Stanisława  syna Melchiora i Zofii Skrzetuskich to jeden z najstarszych odszukanych dokumentów, potwierdzający wszystkie późniejsze ustalenia co do jego osoby.

1700 ( 02.02 )  chrzest G. Józef Jarochowski syn Jana Jarochowskiego i Agnieszki z Zdarskich ze wsi Tarce, chrzest w kościele Wieszczyczyn, chrzestny Stanisław Skrzetuski burgrabia koniński i Ruszkowa z Jarosławek.

1706 Maciej Mycielski stolnikowicz poznański wsi Wieszczyczyna i Jarosławek w p. kościańskim dziedzic z I i Stanisław Skrzetuski  dzierżawca tych wsi z II kompletem.

Syn Melchiora juniora Stanisław Skrzetuski burgrabia koniński po 1700 roku  jest dzierżawcą Wieszczyczyna i Jarosławek , i mieszka w Jarosławkach, to wsie pomiędzy Śremem a Książem. Więcej o nim w analizie dokumentów dotyczących jego dzieci.

1693 r. grudzień Szypłowo  akt ur. Barbary córki G.D. Stanisława Skrzetuskiego i Anny z prawego małżeństwa , chrzestni  G. Borowiecki i MD Błaszkowska, dok. par. N.M.

Wyżej załączony dokument  z 1693 r.  najprawdopodobniej dotyczy właśnie tego Stanisława ponieważ   jest to jedyny Stanisław Skrzetuski  jaki mógłby w tym czasie zamieszkiwać w Szypłowie.  Ponieważ nie odnalazłem żadnej informacji o Stanisławie  przed rokiem 1700 , dlatego sądzę, że   do  czasu wydzierżawienia  Wieszczyczyna i Jarosławek  zamieszkiwał wraz z braćmi w Szypłowie i stąd ten dokument o urodzinach  jego córki.

1.1 Jan Skrzetuski ( 4.4.1.1 ) syn Stanisława ( 3.4.1 ),

1720 Jan Skrzetuski syn Stanisława kwituje Antoniego Skrzetuskiego na 1/2 Szypłowa i całego Usłodzina dziedzica i brata stryjecznego z 12.000 złp. zapisanego sobie w 1718 r. z okazji zastawu tych dóbr.

Z zapisu wynika, że Jan i Antoni  to bracia stryjeczni  - ich ojcowie to bracia,  tak więc Stanisław ( 3.4.1 )  ojciec Jana i Maciej ( 3.4.5 ) ojciec Antoniego  to bracia rodzeni.

1711 Jan Skrzetuski ojca Stanisława Skrzetuskiego burgrabiego konińskiego z nieżyjącej Ewy Radoszewskiej  syn i Wojciech Skrzetuski stryj rodzony i Aleksander Radoszewski wuj rodzony, z I i Franciszek Trzebicki w imieniu swoim i żony Heleny Skrzetuskiej  i Wiktoria Skrzetuska w asyscie tegoż wuja z II exdywizją.

Kolejny dokument bardzo wiele nam wnosi, a mianowicie poznajemy kolejnego  brata rodzonego  Stanisława i Macieja  - Wojciecha Skrzetuskiego  ( 3.4.2 ) skoro jest stryjem rodzonym  Jana syna Stanisława,  ponadto jest potwierdzenie, że  żona Stanisława Ewa Radoszewska  już nie żyje w 1711 roku i ma brata  Aleksandra  będącego w bliskich kontaktach z rodziną zmarłej siostry.  To nie koniec na tym, pojawiają się  dwie córki Stanisłwa Skrzetuskiego : Helena ( 4.4.1.3 ) żona  Franciszka Trzebickiego i Wiktoria ( 4.4.1.2 ) o nich będzie więcej w dalszej części.

1736 Jan Skrzetuski dziedzic Bronowa w p. kaliskim z I i Mikołaj Dobruchowski dziedzic wsi Piekary z II kontraktem i Józef Nowowowieyski  łowczy dobrzyński dziedzic wsi Polkowice

1739 Jan Kotarbski, syn ojca Franciszka Kotarbskiego z nieżyjącej Urszuli Radzimskiej według kontraktu z 1736 r. część wsi Bogwidze i część położonej w Kotarbach zwanych Radzimszczyzna w p. kaliskim, Janowi Skrzetuskiemu synowi ojca Stanisława z nieżyjacej Ewy Radoszewskiej sprzedaje za 15.000 złp.

Powyższe dokumenty są bardzo ważnymi, bo w dość precyzyjny sposób przedstawiają nam część drzewa genealogicznego. Również dowodzą, że już w 1720 r. Antoni Skrzetuski jest dziedzicem Szypłowa i Usłodzin oraz to, że Jan Skrzetuski syn Stanisława jest dziedzicem  Bronowa i  w 1739 kupuje część Bogwidze i Radzimszczyznę.  Tak więc rozsupłanie tych koligacji, wzajemnych powiązań, posiadanych części dziedzin na majątkach, dziedziczenie, to wszystko bardzo skomplikowane, wymaga bardzo wnikliwej analizy, by nie pogubić się w tym labiryncie imion i zależności. Dużym wysiłkiem i  drobiazgowością analizy dokumentów udało się je, w dostępny sposób przedstawić, pomimo pierwotnego ich skomplikowanego charakteru.

1746 Jan ze Skrzetusza Skrzetuski pisarz grodzki kaliski dziedzic wsi Bronów i Bogwidze w p. kaliskim podniósłszy sumę 2.000 złp. od Wojciecha Jabłkowskiego , Marianny Droszewskiej małżonków , na 1/2 wsi Bogwidze kanonikom regularnym lateranom św. Augustyna w Kaliszu zapisuje na wyd.

1753 Barbara Kożuchowska córka nieżyjacego Stanisława Kożuchowskiego cześnika wieluńskiego, wdowa po nieżyjącym Janie Skrzetuskim pisażu grodzkim kaliskim dóbr Bronów i Bogwidze w p. kaliskim  dziedzicu.

1764 Kalisz - Bernardyni pochówek - PGD Barbara z Kożuchowskich Skrzetuska pisarzewiczowa kaliska grodzka.

 

Mamy tu bardzo ciekawą sytuację, Janowi  fortuna sprzyja, kupuje  kolejne wioski i staje się dziedzicem  Bronowa i Bogwidze,  również  robi karierę  urzędniczą , staje się  pisarzem grodzkim kaliskim, pod koniec życia  robi zapis na rzecz  kanoników, to wszystko dowodzi, że raczej  miał dość  wysoką pozycję  społeczno majatkową. I bardzo ważna wzmianka : że Jan ze Skrzetusza Skrzetuski , czyli powołuje się na swe korzenie wywodzące się ze Skrzetusza rodzinnej dziedziny  dziadka Melchiora i słynnego krewniaka  , bohatera spod Zbaraża Mikołaja Skrzetuskiego. Umiera w , lub przed 1746 rokiem, zaś żona jego Barbara umiera w w 1764 , pochowana u Bernardynów w Kaliszu. Nic nie odszukałem na temat ich dzieci, zapis 1/2 wsi Bogwidze kanonikom luteranom w Kaliszu może sugerować, że nie mieli potomków stąd zapisy na rzecz kościoła i tak  tworzyła się fortuna kościoła.

1.2 Helena Skrzetuska( 4.4.1.3 )  córka Stanisława S. ( 3.4.1 ), żona Franciszka Trzebickiego

1711 Kalisz Helena Skrzetuska córka Stanisława Skrzetuskiego burgrabiego konińskiego i nieżyjącej Ewy Radoszewskiej , żona Franciszka Trzebickiego, kwituje Wojciecha stryja i Jana brata swych rodzonych i  opiekunów naturalnych Skrzetuskich z opieki i dóbr ojczystych i macierzystych.

To cenna informacja która  wskazuje, na to, że  Helena w 1711 roku wychodzi za mąż  za Franciszka  Trzebickiego , jednocześnie mamy ponowne  potwierdzenie o  jej stryju Wojciechu Skrzetuskim (3.4.2 ) i bracie Janie Skrzetuskim ( 4.4.1.1 )

1.3 Wiktoria Skrzetuska ( 4.4.1.2 ) córka Stanisława Skrzetuskiego , o niej w dalszej części ze względu na wielowątkowość tej postaci.

2. Wojciech Skrzetuski ( 3.4.2 ) syn Melchiora Juniora  i Zofii, występujący we wcześniejszych  dokumentach. Urodzony w 1652 r. w Dobrzycy.

1711 Wojciech Skrzetuski jako Jana , Heleny żony Franciszka Trzebickiego , Wiktorii panny Skrzetuskie  nieżyjącego Stanisława Skrzetuskiego  brata swego rodzonego z nieżyjącej Ewy Radoszewskiej dzieci, opiekun, kwituje Macieja  Mycielskiego Stolnikowicza  poznańskiego z 18.000 złp. spadku po nieżyjącym Stanisławie Skrzetuskim bracie swym z Wieszczyczyna i Jarosławek  i z 13.000 złp. sobie zeznanie , zapisuje sposobiony zastaw na tych dobrach.

Ponownie mamy potwierdzenie, że Wojciech Skrzetuski to brat rodzony nieżyjącego  Stanisława Skrzetuskiego i tym samym brat Macieja, Jana i Teresy, a jednocześnie syn Melchiora juniora. Wpis ten też potwierdza kolejne nieletnie  dzieci Stanisława : Jan Helena, Wiktoria których stryj Wojciech jest opiekunem i potwierdza, że Stanisław był dzierżawcą Wieszczyczyna i Jarosławek. Po śmierci  Stanisława  ujawniono pewne długi, które  zostały zapisane jako zastawy na tych dobrach. Zaś Helena jest żoną Franciszka Trzebickiego, a Wiktoria jest jeszcze panną.

3. Jan Skrzetuski  ( 3.4.3 ) senior , syn Melchiora juniora oraz jego syn  Jan ( 4.4.3.1 ) junior.

1701 Jan Skrzetuski syn Jana odziedziczył po stryju Macieju część Szypłowa i Usłodzin i przekazał ją  swemu bratu stryjecznemu Antoniemu Skrzetuskiemu

Z tego wynika, że  ojciec Jana ( 4.4.3.1 )  Jan Skrzetuski  ( 3.4.3 ) i Maciej Skrzetuski ( 3.4.5 ) to bracia rodzeni , a Antoni to syn Macieja. To również świadczy, że Antoni Skrzetuski ( 4.4.5.1 )  już w 1701 r. był dziedzicem Szypłowa i Usłodzin, jest to kolejne potwierdzenie o solidarnym przekazywaniu swych części w jedne ręce , w tym przypadku Antoniego. 

4. Teresa Skrzetuska ( 3.4.4 ) córka Melchiora juniora, siostra Macieja , Wojciecha , Stanisława i Jana , żona Wojciecha Chojnickiego , w 1700 r. jest wdową.

1688 r. czerwiec/ Szypłowo  kontrakt małżeński  pomiędzy G. Wojciechem Choinickim a G. Teresą  Skrzetuską, świadkowie : GD Wojciech Cymański, GD Zawacki, GD Maciej Skrzetuski. par. N. M.

1700 r. Teresa Skrzetuska wdowa po Woyciechu Choynickim , bratanek jej Antoni Skrzetuski

Teresa wychodzi za mąż w 1688 za szlachcica Wojciecha Chojnickiego, niestety  już po 12 latach małżeństwa  Wojciech umiera, może nawet trochę wcześniej. To świetnie zachowany dokument, z bardzo ładnym pismem.

 

5. Maciej Skrzetuski ( 3.4.5 )  sym Melchiora , żona Anna Sąmpolska.

Wcześniej wielokrotnie wspomniany w wielu cytowanych dokumentach, więc nie ma potrzeby ponownie  je przytaczać, w każdym razie ojciec jego Melchior junior wszystko uczynił, by niewielki majątek na połowie Szypłowa i Usłodzin pozostał w jego Macieja jednych  rękach i tak się stało. Poszukiwania dokumentów w par. Nowe Miasto zaowocowały kolejnymi dokumentami potwierdzajacymi  narodziny kolejnych  jego dzieci i również  tragedię zwiazaną z  zarazą dżumy jaka nawiedziła Rzeczypospolitą w latach 1709 - 1711, o tym poniżej.

1682 G. Maciej Skrzetuski syn Melchiora, na 1/2 dóbr zapisuje posag 2.500 złp. żonie Annie Sąmpolskiej  córce Stanisława i Franciszki Koszuckiej , 3-o voto zrodzonej.

Z tego wynika, że Maciej żeni się z Anną Sąmpolską w 1682 r. z którą ma syna Antoniego i Wojciecha jako dziecko zmarłego,. Anna  umiera  około 1700 r.

 

1686 MD Maciej Skrzetuski chrzestnym dok.par.N.M.

1686 MD Skrzetuska ( prawdopodobnie żona Macieja ) chrzestną  w Szypłowie dok. par. N.M.

1688 Szypłowo  akt ur. Wojciecha  syna  GD Macieja Skrzetuskiego  i Anny (Sąmpolskiej)  żony jego  chrzestni : GD Albert CHoynicki i GD Anna Cywińska. par. N.M. -

Wojciech Choynicki to mąż Teresy ( 3.4.4 ) siostry  Macieja, czyli innymi słowy szwagier Wojciech CHoynicki jest chrzestnym u syna Wojciecha, niestety pięcioletni Wojciech umiera.

1693 akt zgonu Wojciech Skrzetuski dok. par.N.M.

Anna Sąmpolska umiera około 1700 roku i kolejna jego żoną jest Dorota Korzbok Zawadzka z którą ma córkę Mariannę urodzoną w 1704r.

1704 r. akt chrztu Marianny córki G. Macieja Skrzetuskiego i G. Doroty ( Korzbok Zawadzkiej ), chrzestni : G. Jan Gliniecki i G. Anna Zawacka. dok par. N.M.

Chrzest Marianny dowodzi, że  Maciej ożenił się z Dorotą Korzbok Zawadzką  około 1701 roku. W 1710 roku  rodzi się ich syn Ludwik, bardzo prawdopodobne, że już po smierci Macieja.

 

1710 zgon Maciej Skrzetuski akt. par. N.M. - tłumaczenie : Tego roku urodzony ( G )  Maciej Skrzetuski dziedzic tamże ( Szypłowo ) został pochowany tu w kościele. Reszta zapisu  dotyczy tych którzy zmarli w wyniku zarazy . Kolega z forum sugeruje, że Maciej raczej nie zmarł w wyniku zarazy, chociaż wydaje się , że  do końca nie jest to pewne. Dalsza część tłumaczenia  poniżej w punkcie o zarazie. dok.par. N.M.

1710 Dorota Zawadzka córka  Zygmunta Korzbok Zawadzkiego  nieżyjącej Anny Janowskiej, wdowy po nieżyjącym Macieju Skrzetuskim , kwituje Michała i Pawła Korzbok Zawadzkich  braci swych rodzonych z 2.200 złp.

Tak więc 1710 rok to  śmierć Macieja i jednocześnie narodziny jego najmłodszego syna Ludwika. Niestety nie udało się odnaleźć jego aktu chrztu, bardzo prawdopodobnie,  ze względu na zarazę jaka panowała w 1710,, Dorota Zawadzka wyjechała do swej rodziny by tam rodzić. Ten wpis dowodzi , że Dorota przeżyła zarazę.

 

6. Zaraza !!! Dżuma !!! 1709 - 1711

1709 to rok poczatków strasznej zarazy... koniec w około 1711 roku.  To  tragedia, masakra i całkowite  zniszczenie nie tylko tego co żyło, ale również  psychiki tych którym udało się przeżyć, zniszcenie więzi miedzyludzkich, rodzinnych ,  jak żyć po tym co się stało. jak istnieć ?? to pytanie tych którzy przeżyli.

 A wszystko rozpoczęło się od  wojny północnej między Rosją a Szwecją, Rzeczypospolita  jest narzędziem w rozgrywce nowo obranego króla Augusta II, po Polsce wzdłuż i wszerz maszerują obce wojska, szlachta waleczna, ale już tylko przy kuflu. Nowy król traktuje Rzczypospolitą jak najeźdźca i okupant, tworzą się fundamenty przyszłych rozbiorów. Zima w roku 1708/1709 była tak  straszna, że drzewa pękały, rzeki  pozamarzały na  trzy łokcie ( około 1,5 m ), podaje się , że to była najsroższa zima w ciągu ostatnich 500 lat. Po zimie przyszedł nieurodzaj i głód, jednak najgorsze nadchodziło ze wschodu. W 1709r. w Poznaniu i  w Wielkopolsce stacjonowali Szwedzi , rabowali co się dało i to oni przywlekli  " mór "z dalekich stepów Rosji , to była dżuma.

Pierwsze objawy to tak zwane szyszki pod pachami , nabrzmienia pod pachami w  kształcie jabłka, później te śmiertelne opuchliny pojawiały się na innych częściach ciała, po kilku dniach  czarne lub sine plamy na całym ciele.  Chorych wypędzano z miast , wsi na pola  gdzie mieli dogorywać, " daleko uciekał jeden od drugiego, przyjaciel nie znał już przyjaciela swego " . W Poznaniu najbardziej dotkniętym  miastem zarazą z 12.000 mieszkańców  przeżyło zaledwie 3.000. Nie ma miasta w Wielkopolsce które by nie odnotowało tej daty, Pod Lesznem stoi kamienny obelisk z wyrytym napisem " Anno 1709 ".  Zaraza nie ominęła Nowego Miasta, zdziesiątkowała mieszkańców , jak  podają poniższe dokumenty w samym Nowym Mieście dżuma zabrała 200 osób, a przez Szypłowo przeszedł pogrom bo aż 90 osób zabiła zaraza, ile przeżyło nie wiadomo , wioska mogła liczyć prawdopodobnie nie więcej niż 120 osób , więc  to była wręcz masakra. Poniższe dokumenty gdzieś głęboko schowane w  archiwach, jednak  odszukane, teraz  częściowo przetłumaczone, pokazują obraz wielkiej tragedii, opisy strasznych  cierpień ludzkich.  Może kiedyś jeszcze uda mi się  uprosić  kolegów tłumaczy i przetłumaczą całość tego niezwykłego dokumentu.

1709  - 1711 roku  opis zarazy dżumy jaka nawiedziła parafię Nowe Miasto. dok.par.N.M.

Dzieki uprzejmości  kolegów tłumaczy z forum genealogicznego Gniazdo  jest przetłumaczona część  tego dokumentu.

Według tłumaczenia  kolegi Allana : fatalnej i okrutnej zarazy, która w sierpniu 1709 roku , za króla Augusta ( II Sasa ) spadła na Nowe Miasto .... zmarłych liczono na setki , bez zapisywania imion i nazwisk. Wyróżniono zaledwie kilka znaczniejszych nazwisk, bez danych identyfikacyjnych. Dalsze tłumaczenie : w lasach gdzie rozbiegli sie ludzie udzielano komunii i wiatyku. a miedzy murem i oknem jakiegoś domu pochowano Adama Mo... który był bratem księdza prowadzącego zapisy. Razem w Nowym Mieście pochowano 200 osób. Podobnie w Szypłowie zaraza porwała 90 osób miedzy innymi "szlachetny Malechowski i żona jego Marianna Rozdrażewska, i jej siostra Barbara Rozdrażewska, Antoni Błaszyński, szlachetna Anna Trzaskoska, szlachetna Skowrońska i córka jej panna o imieniu Anna, szlachetny Sąmpolski z towarzyszką i domownikami."

Na koniec  dzięki Bartkowi : akapit o Skrzetuskim ," Tego roku urodzony  ( G ) Maciej Skrzetuski dziedzic tamże ( Szypłowo) został pochowany tu  w kościele ... a oni wyżej wymienieni ( z Szypłowa  wyżej podane osoby ) przy drodze koło krzyża, inni na polach, w lasach itd. Po ich śmierci ( bo nie zdążyli  sporządzić testamentów ) nic z łaski  nie przypadło  kościołowi, ani nie odprawiono żadnych egzekwii, Wraz z życiem przepadło ich imię."

To straszny opis.  Może jednak  imię nie przepadło.

Jak pisze Albert Camus " dżuma polega na zaczynaniu wszystkiego od nowa. "

Dżuma dziesiątkując Wielkopolskę, degradując miasta, wsie,  rolnictwo, otworzyła bramy dla nowych  osiedleńców głównie z  Niemiec , początkowo osadników z okolic Bamberga zwanych później bambrami i olędrów tak licznie osiedlających się w połowie XVIII w.

Wymieniony wśród zmarłych na skutek zarazy,  Sąmpolski z rodziną, to z pewnością  bardzo bliski krewny Anny Sąmpolskiej pierwszej żony Macieja Skrzetuskiego. Natomiast  Malechowski z żoną Marianną Rozdrażewską spokrewnioną z właścicielami pobliskiego Boguszyna , to dziedzice   drugiej części Szypłowa i przodkowie Ignacego Malechowskiego znanego z historii o moich przodkach.

 

III Potomkowie  Macieja Skrzetuskiego ( 3.4.5 ) ( ? - 1710 ) i Anny Sąmpolskiej 

 

1. Franciszka Skrzetuska ( 4.4.5.2 ) córka Macieja i Anny Sąmpolskiej

1747 Franciszka Skrzetuska córka Macieja Skrzetuskiego i nieżyjącej Anny Sąpolskiej wdowa po Władysławie Zdzienieckim, po bracie swym rodzonym nieżyjącym Antonim Skrzetuskim sędzim surrogacie grodzkim , dziedzicu Brelewa i Szczepowic p. kościański,  współspadkobierczyni , na swej części Brelewa zapisuje sumę 6.000 złp. Franciszkowi Łączkowskiemu , synowi Antoniego i nieżyjącej Konstancji z Skrzetuskich , siostrzeńcowi.

1752 Franciszka Skrzetuska, córka Macieja Skrzetuskiego i Anny Sąmpolskiej , wdowa po Władysławie  Bachu Zdzienieckim, kwituje Jana Skrzetuskiego pisarza grodzkiego kaliskiego dziedzica Bronowa p. kaliski z 1.333.złp.

Tu dość klarowna informacja o tym, że Franciszka  Skrzetuska ( 4.4.5.2 ) to córka Macieja Skrzetuskiego i  siostra Konstancji ( 4.4.5.3 ) oraz Antoniego ( 4.4.5.1 ) , również ciotka  Franciszka Łączkowskiego. Ponadto jest wdową po Władysławie Bachu  Zdzienieckim, zaś jej  nieżyjąca siostra Konstancja ożeniona z  Antonim Łączkowskim miała syna Franciszka Łączkowskiego.

2. Konstancja Skrzetuska ( 4.4.5.3) córka Macieja i Anny Sąmpolskiej , żona Antoniego Łączkowskiego , zmarła przed 1747 r. , jej syn to Franciszek Łączkowski.

3. Antoni Skrzetuski ( 4.4.5.1 ) ( 1681 - 1739 ), syn Macieja Skrzetuskiego i Anny Sąmpolskiej , sędzia surrogat grodzki kaliski, dziedzic Brelewa i Szczepowic, dziedzic  Szypłowa i Usłodzin, żona Wiktoria Skrzetuska ( 4.4.1.2 ) ( siostra stryjeczna) - córka Stanisława Skrzetuskiego ( 3.4.1 )  i Ewy Radoszewskiej, ślub z Wiktorią w 1712 r.

1681 Szypłowo - akt urodzenia Antoniego syna GD. Macieja Skrzetuskiego  i Anny żony ( Sąmpolskiej )- dok. par. N.M. 

1711 . 2/V ( Góra k. Borku ) chrzest G. Ludwika Teresa, córka G. Józefa Dobrzyckiego i Katarzyny - chrzestni G. Antoni Skrzetuski i  Cecylia zakonnica.

1713 Wojciech Kościelski i Joanna Tochołczanka m. posesorzy Słowikowa i Rękawczyna Kościelnego p. gnieźnieński  z I i Antoni Skrzetuski syn nieżyjącego  Macieja Skrzetuskiego z nieżyjącej Anny Sąmpolskiej z II kontraktem zastawu tych dóbr na sumę 4.000 złp.

Antoni w  1711 roku po śmierci ojca Macieja, do majętnych nie należy, jak widać jest  jeszcze wpis G. czyli dziedzic jednej lub części wsi, ale juz w 1713 jest zastaw dóbr na dość sporą sumę, więc można sądzić , że  fortuna zaczyna mu sprzyjać.

1715 Antoni Skrzetuski syn Macieja i Anny Sampolskiej ( nieżyjących ) dziedzic  części Szypłowa i Usłodzina w p. Pyzdry , na 1/2 od dziedzictwa części zapisuje posag 8.250 złp. żonie Wiktorii Skrzetuskiej córce Stanisława  Skrzetuskiego i nieżyjącej Ewy Radoszewskiej.

To bardzo ciekawy i intrygujący dokument - zapisuje swojej żonie posag ? i również to, że Wiktoria  to córka Stanisława Skrzetuskiego i Ewy Radoszewskiej. Długo zastanawiałem się czy to czasem nie jest błąd, bo całość zapisu jest dość sensacyjna. Wyżej przedstawione dokumenty całkowicie potwierdzają to, że Wiktoria wyszła za mąż za swego brata stryjecznego !! Antoniego. Tak więc narzuca się pytanie czy mogło dojść do ślubu pomiędzy  kuzynami ?, tak  jest to możliwe , tak samo jak dzisiaj jedynie była kwestia udzielenia dyspensy przez biskupa, trochę to kosztowało, ale było możliwe. Sądzę, że ślub odbył się w par. Wieszczyczyn skąd pochodziła Wiktoria,  jak to zostało przedstawione we wcześniejszych  punktach, tak więc tam należałoby  szukać  potwierdzzajacego dokumentu.  Dopiero po dłuższych dywagacjach myślowych doszedłem do wniosku, że wpis o zapisie  posagu jest rozwiazaniem tej zagadki. W 1715 r. nie żyje Stanisław Skrzetuski  ojciec Wiktorii ale, po nim jest  część dziedzictwa na wspólnym majątku Skrzetuskich, tak więc Antoni będąc dziedzicem i spadkobiercą, zapisuje córce Stanisława należny jej posag  jako spadkobierca i jednocześnie jej mąż. Co w dalszej części się potwierdzi.

1727 Antoni Skrzetuski syn Macieja i Anny Sampolskiej, dziedzic części Szypłowa i Usłodzina, dobra te Ludwikowi synowi tegoż Macieja nieżyjącego i z 3 żony Doroty Korzbokówny Zawadzkiej zrodzony za 9.125 złp. sprzedaje.

Czyli Antoni jest przyrodnim bratem Ludwika - są po innych matkach. To znaczy, że od 1727 roku dziedzictwo Skrzetuskich na Szypłowie i Usłodzinie przechodzi w całości na Ludwika Skrzetuskiego ( 4.4.5.4 )

Jednak następne odszukane dokumenty pokazują, że Antoni równolegle  kupuje Szczepowice, Łagiewniki, Sepna oraz Brylewo, które staje się jego siedzibą. Wyraźnie widać, że Skrzetuskim zaczęło szczęście sprzyjać i fortuna łaskawym okiem patrzy, oczywiście nie bez ich  udziału i zaradności. Antoni  jest zaradnym i przewidującym w swych działaniach, skupuje kolejne dobra tak, że u schyłku swego życia staje się dość majętnym.

1727 Franciszek Błociszewski syn ojca Macieja z nieżyjącej Barbary Grodzieckiej, dobra swe dziedziczone Szczepowice i części w Łagiewnikach i Sepnie W. w powiecie kościańskim Antoniemu Skrzetuskiemu pisarzowi grodzkiemu gnieźnieńskiemu , synowi ojca Macieja z nieżyjacej Anny Sąmpolskiej za 49.200 złp. sprzedaje.

1733 Maciej Skarbek Malczewski , sędzia kapturowy wschowski, dziedzic Nieczajny w powiecie poznańskim, 1/2 tej wsi i folwark Sepna w p. poznańskim za 11.000 złp. Antoniemu Skrzetuskiemu pisarzowi grodzkiemu gnieźnieńskiemu, sędziemu deputatowi kapturowemu poznańskiemu na 1 rok zastawia.

1736 Józef Białęski syn ojca Franciszka i nieżyjącej Anny Kawęckiej , po nieżyjącym Mikołaja dominikanina , oraz Michała, Stanisława i Apolinarego braci rodzonych zeznanie spadkobiercy,  jedyny dziedzic Brelewa p. kościański części  swoje i po nich spadłe Antoniemu Skrzetuskiemu pisarzowi grodzkiemu gnieźnieńskiemu za 1.100 złp. sprzedaje.

1736 Wojciech Białęski syn Macieja i Konstancji Rozdrażewskiej, ojciec, i Stefan Białęski syn zeznają z nieżyjącej Katarzyny Krzyckiej w imieniu swoim oraz Piotra, Stanisława i Franciszka synów, braci rodzonych z I i Anroni Skrzetuski  pisarz grodzki gnieźnieński z II kontraktem sprzedaży dóbr Brelewa p. kościański  I-si II-mu sprzedają za 42.000 złp. Antoni Skrzetuski syn Macieja i Anny Sampolskiej.

1736 Stanisław i Franciszek Gliniccy synowie ojca Franciszka Glinickiego z Marianny Gliścińskiej , po nieżyjącym ojcu i po nieżyjących Piotrze, Kasprze, Jakubie, Stanisławie Glinickich stryjach swych rodzonych jedyni spadkobiercy całe części dóbr Brelewo Glienieczyzna p. kościński. Antoniemu Skrzetuskiemu pisarzowi grodzkiemu gnieźnieńskiemu, obecnemu dziedzicowi Brelewa sprzedaje za 5.000 złp.

1736 Jan Wilczyński syn ojca Waleriana Wilczyńskiego, ceduje sumy Antoniemu Skrzetuskiemu pisarzowi grodzkiemu gnieźnieńskiemu.

Tak więc mamy pełną dokumentację zakupu przez Antoniego wszystkich udziałów jakie ciążyły na dobrach Brelewa, tak by być tylko  jedynym ich właścicielem. Wpisy te też są przykładem, że  bez powoływania się na pokrewieństwo, imiona rodziców i tytuły sprawowanych funkcji publicznych i dziedzicznych, nie byłoby dzisiaj  możliwe rozszyfrowanie  kto był, kto , to bardzo ułatwia całą tą detektywistyczną pracę. Dokumenty te  dobitnie pokazują, jak dobrą rękę do interesów miał Antoni Skrzetuski, jak w krótkim czasie dokonał zakupu wielu dóbr. Spróbujmy to podsumować : 49.200 za Szczepowice i cz. Łagownik, 11.000 za Nieczajny i Sepna, 1.100 za cz. Brelewa, 42.000 za Brelewo, 5.000 za Glienieczyznę, razem to daje ponad 110.000 złp. to ładny majatek, ale przecież to nie wszystko, tak więc czapki z głów dla zdolności Antoniego ze Skrzetusza  Skrzetuskiego.

 

IV Ludwik Skrzetuski ( 4.4.5.4 ) syn Macieja Skrzetuskicgo ( 3.4.5 ) i Doroty Korzbok Zawadzkiej ( rodzice Zygmunt i Anna Janowska )

 

1.Ludwik Skrzetuski ( 4.4.5.4 )  ( 1710 - 1774 ) syn Macieja  i Doroty Korzbok Zawadzkiej, dziedzic Szypłowa i Usłodzina, żona Katarzyna Pietrowska ( 1741 - 15.06.1804 )

1727 Antoni Skrzetuski syn Maciej i Anny Sąmpolskiej dziedzic części Szypłowa i całości Usłodzina, dobra te Ludwikowi synowi tegoż Macieja nieżyjacego i 3 żony Doroty Korzbokówny Zawadzkiej zrodzony za 9.125. złp.  sprzedaje.

Teraz koniecznie musimy przeanalizować sytuację z dostępnych już wcześniej dokumentów. Maciej Skrzetuski jak wynika z przedstawionych  dokumentów był 3 razy żonaty: z Anną Sąmpolską, druga nieznana i u schyłku życia  z Dorotą Korzbok Zawadzką z którą ma syna Ludwika  urodzonego prawdopodobnie już po jego śmierci. Z odszukanego  aktu zgonu Macieja ( dok wyżej ) wynika, że Maciej zmarł w 1710 roku, a z kolei w dalszej części podany jest wiek 60 lat  zmarłego Ludwika w 1774 roku, co sugerowałoby urodziny Ludwika w 1714 roku . Badając akty kościelne  można być pewnym co do daty chrztu, ślubu i zgonu, ale już podany wiek z aktu ślubu może często odbiegać od prawdy. Natomiast wiek zmarłego  można przyjmować jako orientacyjny a nigdy jako pewny , chyba , że są jeszcze inne przesłanki które to mogłyby potwierdzić. Wynika to z tego, że często zgłaszający śmierć  nie  znał dokładnego  wieku zmarłego, sam zmarły często mylnie wczesniej podawał , a poza tym  w chwili smierci ta informacja była najmniej ważna. Tak więc musimy przyjąc  urodziny Ludwika w 1710 roku.  Z wcześniejszych wpisów wynika, że głową rodu pełnił  Antoni, starszy o 30 lat  brat Ludwika. Kolejne wpisy pokazują, że Antoni wraz z żoną  Wiktorią  kochali i wychowywali Ludwika jak swego syna. Nie ma żadnych śladów by Antoni z Wiktorią mieli jakiekolwiek  potomstwo, dlatego sądzić można, że całą  miłość przelali na  młodziutkiego  Ludwika. Najlepszym dowodem na to jest,  przepisanie majątku rodowego Skrzetuskich - Szypłowa i Usłodzin w 1727 roku na Ludwika który dopiero ma 17 lat!!. Poniższe wpisy potwierdzają to, równiez widać mocne więzy rodzinne i uczuciowe pomiędzy Ludwikiem a bratową  Wiktorią , która jest jednocześnie jego siostrą stryjeczną .

1730 Ludwik Skrzetuski dziedzic części Szypłowa i Usłodzina

1740 Ludwik Skrzetuski syn Macieja i Doroty Korzbokowny Zawadzkiej, nieżyjacego Antoniego Skrzetuskiego sędziego surrogata grodzkiego kaliskiego brat rodzony i spadkobierca, kwituje Wiktorię  de Skrzetuską surrogatową wdowę z ruchomości.

1743 Ludwik Skrzetuski syn Macieja i Doroty Korzbokówny Zawadzkiej  Marjannie Albinowskiej  (  żonie Franciszka  Jarochowskiego, siostrze swej adopcyjnej zapisuje 6.000 złp.

W 1730 roku Ludwik ma zaledwie 20 lat, a jest juz pełnoprawnym dziedzicem rodowej majętności połowy Szypłowa i całych Usłodzin. Po śmierci Antoniego Skrzetuskiego w 1739 roku , jedynym  i prawnym spadkobiercą jest jego przyrodni brat Ludwik , a traktowany jak syn, który dziedziczy po nim całość majątku. Ludwik spłaca Wiktorię córkę Stanisława Skrzetuskiego, swoją siostrę stryjeczną, a jednocześnie  bratową wdowę po Antonim , uczuciowo prawie jak matkę, z ruchomości oraz Mariannę Albinowska swą siostrę adopcyjną.

1740 MG Ignacy Skrzetuski   z MD  Skrzetuską  są chrzestnymi.  par. N.M.

Ten dokument  w którym zapisany jest jako Magnific świadczy o znacznej zamożności Ludwika, natomiast kto  się kryje pod Magnific Domina Skrzetuska  trudno  w 100% zdecydować, może to  bratowa  Wiktoria , to tylko takie  przypuszczenia.

1741  3/I 1741 ( Gogolewo ) ślub MGD Ludwik Skrzetuski i MGD Katarzyna Pietrowska , świadek MGD Stefan Janowski etc.

Dopiero niedawno odszukałem ten dokument, ze względu na mylny zapis nazwiska  Pietrowska, ale i tak z innych dokumentów wynikało, że ślub musiał nastąpić około 1741r.  Ciekawe dlaczego  ślub jest w Gogolewie w siedzibie  Stefana Janowskiego, co prawda  jak dalej się okaże  jest to jej kuzyn , ich matki to siostry rodzone. Może był jej opiekunem ? .

10.11.1743 Konarskie .... z powodu nieobecności proboszcza par. Książ ja Franciszek Cordecki proboszcz Gogolewa, ochrzciłem szlachetną Antoninę, Elżbietę córkę szlachetnie urodzonych Ludwika i Katarzynę z Pietrowskich Skrzetuskich. Chrzestni: urodzona Pani Antonina z Łukomskich Draganowska i urodzony Pan Maciej Wyssogota Zakrzewski dziedzic Książa i innych dóbr. dok. par. Książ

Kolejny dokument to  akt urodzenia  Antoniny Elżbiety ( 5.4.5.4.1 ) córki Ludwika, w którym  jest powtwierdzenie, że żoną  jego jest Katarzyna Pietrowska oraz  po, raz pierwszy  pokazuje się związek Skrzetuskich z majątkiem Kanarskie, z tego wynika, że w 1743 r. Ludwik musiał tam "pomieszkiwać",  skoro rodzi mu  się tam dziecko. Może to świadczyć o tym, że jest ich w  części posiadaniu, lub dzierżawcą  ale nie dziedzicem, bo to byłoby zapisane w akcie.  Dokument  ten też potwierdza, że  ślub  z Katarzyną Pietrowską musiał nastąpić około 1741 roku, co zostało wyżej potwierdzone. Do tego dokumentu jeszcze wrócimy.

1748r. styczeń ( Szypłowo ) chrzest  Stefan Telesfor , syn GMD Ludwika Skrzetuskliego i G. Katarzyny ( Pietrowskiej ) żony jego, chrzestni : GMD Józef Glinicki dziedzic Osieka i GMD Anna z Rudnickich żona jego, drugi chrzest zaległy ( z wody ) Hyginum, Antoni, Ignacy  rodzice jak wyżej , chrzestni  GMD Józef Glinicki i GMD Justyna Glinicka jego córka. dok. par. N.M.

To dość niezwykły dokument w którym  są odnotowane   równocześnie dwa chrzty  synów Ludwika, jeden jest aktualny drugi zaległy.  Najpierw akt urodzenia  Stefana Telesfora  syna Ludwika i Katarzyny Skrzetuskich, dziecko urodziło się w Szypłowie, stąd wniosek , że Ludwik tu cały czas  mieszkał.  Oczywiście  tytuł MGD świadczy o wysokiej pozycji majątkowej. Dalsza część  dokumentu dotyczy drugiego  syna Hyginum, Antoni, Ignacy, gdzie chrzestnym  jest jak w poprzednim GMD Józef Glinicki  a chrzestną dla odmiany jego córka, w  pierwszym jego żona. Drugi chrzest  na pewno dotyczy,  jego syna wystepującego w dokumentach pod imieniem Ignacy Skrzetuski  , który urodził się  około 1746 roku. Nie sądzę, by  na codzień posługiwał się  dziwacznym imieniem Hyginum  chyba, że to zupełnie coś innego znaczy. Dlaczego taki z opóźnieniem  chrzest Ignacego ? trudno powiedzieć , może być  wiele powodów.  Zapis " aqua " że  był chrzest " z wody , sugerować może, że  został pośpiesznie dokonany, bo dziecko było  umierające lub mocno chore,  długotrwała choroba uniemożliwiała  dokonanie ceremoni chrztu.  Z tego wynika, że  Ignacy musiał urodzić się   nie mniej niż rok przed Stafanem Telesforem.  Skoro ceremonia chrztu jest datowana na styczeń 1748 r. ,  to Ignacy musiał urodzić się w 1746 co również zostanie potwierdzone w podanym wieku w momencie zgonu.

2. Stanisław Grabski , Michał i Józef  na Łagowcu Sczanieccy.

2.1 Stanisław Grabski

Stanisław Grabski stolnik bracławski to znamienita postać i dziedzic klucza nowomiejskiego w skład którego wchodziło Nowe Miasto, Chocicza, Komorze, Kolniczki, Kolnice, Łaskawy, Kruczyn , Chromiec i inne. Kontakty gospodarcze i towarzyskie Ignacego Skrzetuskiego z  Stanisławem Grabskim  jednym z najzamożniejszych dziedziców okolicy,  sprowokowały do  blizszego zapoznania się z tą  postacią.

1749 Stanisław Grabski stolnik bracławski dziedzic dóbr Komorza p. Pyzdry z I i Ludwik Skrzetuski z II kontraktem zastawnym tych dóbr, na sume 16.000 złp.

Powyższy wpis  udowadnia powiązania gospodarcze  naszego bohatera. Stanisław Grabski jest fundatorem  Chromiec Olędry w 1748   i prawdopodobnie wstępnych planów dla Kruczyn Olędry, dla przybyłych katolickich osadników z dawnych Prus  najprawdopodobnie z okolic dzisiejszego Gorzowa Wlkp.  Szerzej  opisuję to w innych podstronach o olędrach i  wilkierzu  czyli zbiorze  praw  dla oledrów w Chromcu i  Kruczynie. Wilkierze są w doskonałym stanie zachowane, dokumenty mające prawie 300 lat w twardej oprawie skórzanej, kartki prawdopodobnie z jagnięcej skóry , warto się z nimi zapoznać, są prezentowane na stronie o wilkierzu, oryginały w APP.

1757 Chocicza  akt ur. Jakub Jan Nepomucen i Ignacy syn MGD Stanisława Grabskiego stolnika bracławskiego dóbr Nowego Miasta dziedzic i małżonki jego MGD  Katarzyny z Umińskich Grabskiej. Chrzestni MGD Xawerina Grabska, MGD Terresa Górska  panna z Chociczy. par. N.M.

1767r. ,  maj, akt zgonu MGD Stanisława Grabskiego  stolnika bracławskiego, dziedzica Nowego Miasta i Laskówka . dok. par. N.M.

Stanisław Grabski nie podpisał wilkierza dla Chromiec Olędry wystawionego w 1748 roku , z powodu sprzedaży w 1755 roku części dóbr między innymi Chromca i Kruczyna dziedzicowi pobliskiego  Boguszyna MGD Michałowi Sczanieckiemu.

2.2 Michał ( 1702 - 1787 )i  syn Józef ( 1756 - ? ) z Łagowca Sczanieccy h. Ossoria.

Wilkierz dla Chromiec Olędry wystawiony przez Władysława Grabskiego w 1748 r. , a podpisany przez  Michała na Łagowcu Sczanieckiego w 1755r. dok. APP

 

Wilkierz dla Kruczyn Olędry wystawiony i podpisany w 1756 roku przez Michała Sczanieckiego i ponownie podpisany przez jego spadkobiercę syna Józefa. dok. APP

Michał na Łagowcu Sczaniecki jest fundatorem  Kruczyn Olędry  i wystawił wilkierz dla olędrów w 1756 roku i go podpisał. również złożył zaległy   podpis na wilkierzu dla Chromiec Olędry w 1755 r.. Późniejszy jego spadkobierca, syn Józef potwierdza na dokumentach przywileje w 1785 r., powyżej urywki dokumentów. Żoną Józefa była Jadwiga Wyganowska, która  w 1801 r. była  chrzestną Katarzyny Sieneńskiej - córki  mojej 4x prababki Marcianny Marszewskiej  primo voto Szellerowej.

3. Ludwik Skrzetuski spadkobierca po bracie Antonim

1749 Ludwik Skrzetuski spadkobierca jedyny brata swego Antoniego Skrzetuskiego  pisarza grodzkiego kaliskiego, dobra dziedziczone : Szczepowice i część Łagiewnik i Sepna w p. kościańskim, odziedziczone po nieżyjącym Antonim Skrzetuskiem bracie rodzonym, Gabryelowi Skorzewskiemu pułkownikowi koronnemu za 49.200 złp. sprzedaje. Obecni Franciszek Błociszewski dawny dziedzic, Wiktoria Skrzetuska żona Skorzewskiego, córka Stanisława Skrzetuskiego i Ewy Radoszewskiej, wdowa po Antonim Skrzetuskim secundo voto  żona Gabryela Skorzewskiego pułkownika.

Ludwik sprzedaje odziedziczone po Antonim Szczepowice, Łagiewniki i Sepna , drugiemu mężowi  bratowej Wiktorii , jak łatwo policzyć , po dość zaniżonej cenie. Ale z pewnością o kupno tych dóbr zabiegała sama Wiktoria, mocno związana z nimi.

1754 Ludwik Skrzetuski , syn Macieja i Doroty Korzbok Zawadzkiej, kwituje Stefana Janowskiego z prowizji od sumy oryg. 6.000 złp. z kontraktu  małżeńskiego datowanego w 1740 r. 20/XI miedzy Janowskiem z I i zeznaniem z II.

Początkowo tego wpisu nie rozumiałem, ale po znalezieniu wpisu o ślubie  Ludwika z Katarzyną Pietrowską  z 3.01.1741r.  wszystko się wyjaśniło - dotyczy to prawdopodobnie rozliczeń posagu  panny młodej. Natomiast Stefan Janowski to ciekawa postać i właściciel dóbr Gogolewo, Zaborowo, Sroczewo , Konarskie o którym będzie jeszcze w dalszej części. Uda się również ustalić, że  Stefan Janowski z Ludwikiem to dość bliska rodzina.

1756 Karol Mojaczewski dziedzic Grabonoga , Ludwikowi Skrzetuskiemu dziedzicowi Brelewa zapisuje sumę 6.000 złp.

1755 Ludwik Skrzetuski syn ojca Macieja z nieżyjącej Doroty Korzbokówny Zawadzkiej kwituje z 1.000 złp. poprz. Łaczkowskiego

 

3.1 Ignacy Skrzetuski ( 5.4.5.4.3 )  ( 1740 - 1775 )syn Ludwika  i Katarzyny Pietrowskiej

Wcześniej został przedstawiony dokument  zaległego chrztu Ignacego i szeroko to skomentowane, tak więc nie będę wracał do tego.

1756 Ludwik Skrzetuski syn ojca Macieja  z Doroty Zawadzkiej , sumę 1.500  złp.  przez Franciszka Łączkowskiego nieżyjącego Antoniego i Konstancji Skrzetuskiej syna , 1.755  zapisaną  2-gą  80 t, skryptem  datowaną w Brelewie  1756, ceduje Ignacemu Skrzetuskiemu synowi swemu , urodzonemu z Katarzyny Pietrowskiej.

1760 24/V ( Szypłowo ) chrzest Julianna Agnieszka córka MD Kazimierza Gliszczyńskiego i Franciszki, chrzestni : MD Ignacy Skrzetuski dziedzic części Szypłowa i MD Marianna Malechowska dziedziuczka innej części Szypłowa. dok. par. N.M.

Jest więcej odszukanych takich wpisów w których Ignacy jest uczestnikiem  uroczystości kościelnych, świadkiem lub chrzestnym, świadczy to o jego dobrych kontaktach z sąsiadami, uczynności i bogatym życiu towarzyskim. Widać wyraźnie, że Ignacy syn Ludwika lubi tu przebywać, jest emocjonalnie związany z Szypłowem, musi się tu dobrze czuć, nawet sądzić można , że  adoruje  panny Malechowskie sąsiadki z którymi często  jest chrzestnym.

1766 25/X ( Bielejewo - Panienka ) ślub GD Stefan Pilchowski z  diecezji płockiej i Anna z Trąpczyńskich Kosicka wdowa, - świadkowie MGD Jakub Hersztopski komornik wschowski i G. Ignacy Skrzetuski z Szypłowa

1770 Ludwik Skrzetuski syn nieżyjących Macieja i Doroty Zawadzkiej, dziedzic dóbr Brylewo, Zaborowo, Sroczewo, Gogolewo, 1/2 Szypłowo, Usłodzina, Konarskie, Konarskie Oledrów, w powiatach pyzdreńskim i kościańskim i innymi, - synowi swemu Ignacemu Skrzetuskiemu zapisuje 1/2 Szyplowa i całego Usłodzina.

1774 chrzestni GD Ignacy Skrzetuski syn Ludwika Skrzetuskiego i panna Generosa Urszula Malechowska z Szypłowa

Ignacy syn Ludwika  zostaje dziedzicem części Szypłowa i Usłodzina, rodowej siedziby w 1770 roku, ale jak wynika z innych  wpisów, faktycznie już wcześniej tu mieszkał i gospodarzył, gdy ojciec  cały czas rezydował w Brelewie. To dość oczywiste, że Ignacy był szykowany na  głównego spadkobiercę i dziedzica rodu Skrzetuskich, był pierworodnym synem. Z dokumentów  widać, że udzielał się towarzysko nie tylko z pannami, ale też ze swym szwagrem  MGD Jakubem Hersztopskim  mężem siostry Antoniny. Hersztopscy  to znana i bogata familia, dziedzice Mieszkowa z przyległościami, skoligaceni z okolicznymi rodami miedzy innymi z  Rozdrażewskimi i Grabskimi. O nich jeszcze będzie w dalszej części. Szypłowo za czasów Ignacego musiało być dość sporą wsią podzielone na dwie części pomiędzy Skrzetuskich i Malechowskich.  W ostatnim cytowanym dokumencie  Ignacy Skrzetuski występuje razem z Urszulą Malechowską panną, późniejszą żoną Stanisława Sarbskiego possesora pobliskich  Łaskaw, która jest dwukrotnie chrzestną dzieci moich 4x pradziadków Andrzeja i Marcianny Schellerów, a z kolei pasierbica  Urszuli Sarbskiej z Malechowskich , Marianna Sarbska córka Stanisława Sarbskiego jest chrzestną mojego 3x pradziadka Wawrzyńca Schellera/ Szelerskiego. To nie  koniec późniejszy  dziedzic całości Szypłowa i Usłodzina całego, MGD Ignacy Malechowski jest chrzestnym Marianny pierwszego dziecka moich wyżej wspomnianych 4x pradziadków Schellerów właścicieli młyna Sowiniec koło Kolniczek i około 4 km od Szypłowa. Musiałem, o tym chociaż skrótowo wspomnieć, ponieważ to świadczy o przecianjących się drogach moich przodków z drogami Skrzetuskich z Szypłowa. To był jeden z głównych powodów mojej dociekliwości losów tej zanakomitej i historycznie przez Sienkiewicza spopularyzowanej familii.

 

3.2 Wiktoria Skrzetuska ( 4.4.1.2 ) córka Stanisława Skrzetuskiego i Ewy Radoszewskiej , żona Antoniego Skrzetuskiego  brata stryjecznego, bratowa  Ludwika.

Teraz dopiero jest najlepszy moment,  by wrócić do tej  ciekawej  postaci wśród  rodu Skrzetuskich.  Bratowa Ludwika a żona Antoniego Skrzetuskiego pisarza grodzkiego kaliskiego surrogata, o której  nie  chciałem, wczesniej szerzej pisać, bo opowieść  straciłaby na swej ciągłości faktograficznej i trochę na sensacji. Musimy cofnąć się nieco w czasie, by całość  ujrzeć z właściwej porspektywy czasowej

1712 Wojciech Skrzetuski zapisuje 8.250 złp. Wiktorii Skrzetuskiej córce Stanisława Skrzetuskiego i Ewy Radoszewskiej , żonie Antoniego Skrzetuskiego, bratanicy swej, a to z działów miedzy Janem Skrzetuskiem nieżyjacego Stanisława Skrzetuskiego burgrabiego konińskiego i nieżyjacej Ewy Radoszewskiej synem i sobą zeznającym stryjem i Aleksandrem Radoszewskim wujem jego rodzonym z I i Franciszkiem Trzebickim mężem Heleny Skrzetuskiej i Wiktorią panna Skrzetuską w asyście tegoż wuja z II.

Jak pamiętamy Wojciech Skrzetuskie ( 3.4.2 ) brat Stanisława,  był opiekunem prawnym jego dzieci w tym Wiktorii, jeszcze wtedy bardzo młodej panienki. Dokument ten jeszcze raz potwierdza wcześniejsze ustalenia, że  Wojciech  jest opiekunem prawnym dzieci Stanisława : Jana, Heleleny i Wiktorii, również potwierdza, że Wiktoria wyszła za mąż za swego  brata stryjecznego Antoniego Skrzetuskiego syna Macieja. I teraz znalazło się rozwiązanie tej tajemniczej kwoty 8.250 złp. posagu jaką zapisał Antoni swej żonie  Wiktorii w kontrakcie  małżeńskim. Tak jak wcześniej przypuszczałem, była to kwota na dobrach dziedzicznych  Szypłowa, zapisana przez  Wojciecha  stryja Wiktorii, której był prawnym opiekunem i za pewne za jego zgodą wyszła za mąż, za Antoniego.

Dalej wiemy, że wraz z mężem Antonim  Wiktoria mieszkała w Szczepowicach i niestety nie  mieli  męskiego potomka, czy mieli córki, tego nie udało mi się ustalić, sądzę, że raczej nie, bo  byłby jakiś ślad posagów na   dobrach   odziedziczonych przez Ludwika.

 

1725 4/V par. Książ   chrzest Zofii córki MD Franciszka i Konstancji Daleszyńskich  , chrzestni MD Franciszek Krzyżanowski i MD Wiktoria Skrzetuska. dok. par Książ

1735 20/3  ( Konojad Szczepowice ) chrzest Barbara córka M. Kazimierza Dąbrowskiego i Anny , chrzestni GD Andrzej Skrzetuski i MD Wiktoria Skrzetuska z Szczepowic.

Daleszyńscy z Książa  to rodzina skoligacona z Łukomskimi i Zakrzewskimi, natomiast  nie umiem nic powiedzieć  kto to jest Andrzej Skrzetuski. Nie mam żadnych przesłanek  do identyfikacji  tej osoby, to że jest z rodziny to dość oczywiste , ale z której gałęzi to raczej zgadywanie. W 1739 roku umiera w wieku  58 lat Antoni Skrzetuski mąż Wiktorii, po tym tragicznym zdarzeniu całośc majątku jak wiemy  dziedziczy jego brat przyrodni Ludwik, Wiktoria zaś w 1742 r. ponownie wychodzi za mąż, za pułkownika Gabryela Skorzewskiego, ślub odbył się w Szczepowicach. Jeszcze ustalmy przybliżony wiek Wiktorii, będzie  nam potrzebny w dalszej części. W 1712 roku  jest już żoną  Antoniego, według prawa kanonicznego w XVIII wieku dojrzałość do zawierania  zwiazku małżeńskiego, dla kobiety było 12 lat, który znacznie  później zmieniono na  14, przy czym  według prawa ziemskiego było zawsze 14 lat, oczywiście  wymagana była zgoda rodziców lub opiekunów prawnych. Dla prostrzego liczenia  można przyjąć, że w dniu ślubu Wiktoria miała około 15 lat , czyli urodziła się nie  później niż w 1697 roku i taką datę możemy przyjąć, jeśli nawet pomylimy się o rok to żadna pomyłka.

1742 28/1 (Konojad Szczepowice) ślub G. Gabryel Skorzewski x M. Wiktoria Skrzetuska wdowa po Antonim Skrzetuskim surrogacie kaliskim, świadkowie  G. Jan Grudzielski i Michał Chłapowski z żoną etc.

1752 30/I ( Szczepowice) Feliks Konstantyn s. G Kazimierza Gliszczyńskiego i G z Mireckich - chrzestni ...MD Wiktorja z Skrzetuskich Skorzewska , Gabryel Skorzewski pułkownik JKMci.

Czyli Wiktoria w 1742 r. wychodzi za mąż za pułkownika JKMci RP Gabryela Drogosława  Skorzewskiego , któremu Ludwik Skrzetuski sprzedaje  dopiero  w 1749 roku odziedziczone po bracie  Szczepowice z częścią Łagiewnik za sumę 49.200 dokument był przedstawiony we wcześniejszym rozdziale. Sprzedaż nastąpiła po 7 latach od ślubu, sądzić należy, że przez te  lata  małżonkowie Skorzewscy szczęsliwie zamieszkiwali w Szczepowicach, tym bardziej, ze jak wczesniej wspomniałem  były  duże uczucia pomiędzy  Ludwikiem, a  starszą bratową i jednoczesnie  siostrą  stryjeczną Wiktorią. Należy jeszcze  podkreślić, że Wiktoria miała oprawione dożywocie na Brylewie.. Sielanka trwała dość długo , ale  niestety nastapił rozwód.

1755 Wiktoria Skrzetuska wdowa po Antonim Skrzetuskim surrogacie grockim kaliskim, rozwodząca się z Gabryelem  Skorzewskim pułkowniekiem JKMci RP. z I i ten mąż z II roboczym, ugodę spisano w Szczepowice roku bieżącego 18/IV.

1755 Wiktoria Skrzetuska wdowa po Antonim Skrzetuskim i secundo voto żona Gabryela Drogosława  Skorzewskiego dziedzica Szczepowic i części Łagiewnik, rozwiedziona kwituje tego męża. Obecny brat pierwszego męża Ludwik Skrzetuski.

To dość szokujące. Wiktoria ma  około 57 lat.

Jestem przekonany, że w tym momencie konieczny jest komentarz dostępnej wiedzy w tej materii. Nawet w w końcu XIX w.  rozwody były czymś absolutnie wyjątkowym, a co dopiero w XVIIIw.  Ślubów cywilnych nie było, były tylko śluby kościelne i taki został zawarty w 1742 r. pomiędzy  pułkownikiem  Gabryelem Drogosławem Skorzewskim, a  Wiktorią Skrzetuską wdową po Antonim, co mówi o tym prawo kościelne.

W katolicyzmie  rozwód czyli rozwiązanie węzła małżeńskiego jest możliwy, tylko w jednym przypadku jako unieważnienie !!!. Może to w dokumencie  cywilnym unieważnienie małżeństwa zostało zapisane jako rozwód , to możliwe. Idżmy dalej, jakie są przesłanki stwierdzające  unieważnienie małżeństwa. Wydawałoby się , że jest ich  niewiele, a  okazuje się, że  całkiem  sporo, oczywiście w tym przypadku zachodzi ich tylko kilka.

- impotencja

- niepłodność

- bigamia

- podstęp

Na forach genealogicznych genealodzy.pl wyczytałem , że  jesli dochodziło do rozwodu  wśród magnaterii , a dochodziło, to cała procedura trwała  jednak dość długo nawet  7 lat, to nie trudność z dowodzeniem unieważnienia , a raczej  z kosztami, im dłużej tym one większe.  Oczywiście pan pułkownik  Skorzewski i Wiktoria Skrzetuska nie należeli do magnaterii, tak więc chyba  znacznie trudniej  byłoby im uzyskać rozwód. Skoro ślub był w 1742 to Wiktoria wtedy,  miała nie mniej niż 45 lat, czyli  jak najbardziej była jeszcze w wieku reprodukcyjnym, lapidarnie to ujmując.  Ponieważ małżeństwo trwało 13 lat  odrzucam podstęp i  bigamię, bo taki powółd byłby  niewiarygodny po tylu latach. Impotencja jest prawdopodobna, ale  skoro tak, to  dlaczego małżeństwo trwało tak długo, to  wydaje się również mało przekonywujące. Niepłodność - tu jest więcej przesłanek, wiemy, że małżeństwo Antoniego z Wiktorią nie doczekało się potomków, czyli któreś z nich raczej było bezpłodne. Jesli przyjąć , że Wiktoria była bezpłodna,  a zataiła to przed  drugim mężem świadomie, to mógłby być  to jakiś  mocny punkt, do unieważnienia małżeństwa. Oczywiście jeszcze trzeba by udowodnić , że Antoni Skrzetuski był płodny, tu nie mamy żadnych przesłanek. Ale ten powód niepłodności mógłby być dla  strony kościelnej  wiarygodny i jak sądzę  mógłby posłużyć jako pretekst  do unieważnienia,  mocno skonfliktowanych małżonków. Bo o poważnym  konflikcie tu rzecz  jasna musi być  mowa, gdyby było inaczej byłaby tylko  separacja, a Wiktoria prawie  60 letnia miałaby wtedy jakieś zabezpieczenie na starość  . Wróćmy jeszcze do ślubu,  pan pułkownik jak sądzić można, nie żenił się z Wiktorią by płodzić dzieci, jak na tamte czasy,  kobieta 45 letnia, po bezpotomnym małżeństwie raczej  miała w tym rokowania bliskie zeru. W obydwu dokumentach Wiktoria powołuje się na swoje wdowieństwo po  Antonim Skrzetuskim, jest to mocno podkreślone w dokumentach , nie powołuje się, że jest córką Stanisława  ale wdową po Antonim. To mocne, to manifestacja i takie jak sądzę, na piedestale  koncelebrowane pierwszego małżeństwa, w przeciwieństwie do drugiego.  Jest zapis , że rozwodzi się z Gabryelem Skorzewskim, a nie z mężem Garyelem Skorzewskim,  i " kwituje tego męża " a nie własnie odwrotnie kwituje   Gabryela Skorzewskiego. To niuanse, ale wyraźnie wskazują na  trochę pogardliwy i wyniosły w stosunku do byłego męża  sposób. Całość kończy się ugodą, najpierw roboczą spisaną w Szczepowicach, a później  ostateczną w obecności szwagra i brata stryjecznego w jednej osobie Ludwika Skrzetuskiego. Jeszcze warto zwrócić uwagę, na polubowny sposób rozliczeń, bez  szczegółów, to również świadczy o tym, że  byli kulturalnymi ludźmi, bez zacietrzewienia i  że chcieli jak najszybciej od siebie "odpocząc". Nie bez znaczenia  w tej sprawie,  jest fakt zakupu Szczepowic przez  pana pułkownika dopiero po 7 latach od zawarcia małżeństwa, bardzo możliwe, że Szczepowice były w zawieszeniu jako pewnego rodzaju  posag i gwarancja dla Wiktorii , dana przez  Ludwika spadkobiercę majątku po Antonim.  Ludwik jak na seniora rodu przystało, stanął po stronie swej bratowej i nie dał  jej skrzywdzić, nawet gdyby niekoniecznie racja była po jej stronie. A poza tym jeszcze raz  podkreślę, Wiktoria była dla Ludwika jak matka, nie ujmując   nic jego prawdziwej Dorocie Korzbok Zawadzkiej.

Czując niedosyt w całej tej sprawie, pomimo jej zakończenia  nadal drążyłem i  znalazłem kilka informacji które  rzucają dodatkowe światło.

1760 1/V ( Sepno ) Marjanna Filipina c. N Jana Orzechowskiego i Jadwigi - chrzestni  Gabryel Skorzewski pułkownik JKMci z żoną Marjanną Kczewską , dziedzic Szczepowic

1762 6/II ( Szczepowice ) + GD Wacław Skorzewski ( zgon )

1779 Marjanna Kczewska córka Jana starosty starogardzkiego z nieżyjacej Róży Kczewskiej , żona Gabryela Drogosława Skorzewskiego pułk. wojsk koronnych woj. gnieźnieńskiego, mianuje plenipotentem Józefa Gulikowskiego cześnika wendeńskiego.

1783  21/VI  + GMD Gabryel Skorzewski dziedzic Szczepowic , + we Wschowie ( zgon )

1785 Marianna Kczewska  córka Jana storosty starogardzkiego i Róży Kczewskiej,  wdowa po Gabryelu  Skorzewskim puł. wojsk kor.

Tak więc pan pułkownik po " rozwodzie" z Wiktorią Skrzetuską , musiał dość szybko pójśc w konkury i ożenił się z Marjanną Kczewską z dość znamienitej, bogatej i z koneksjami familii.   W 1762 r. w Szczepowicach  jest zapisany zgon Wacława Skorzewskiego, nie mam  teraz możliwości sprawdzenia tego aktu, ale sądzę, że  może być  to zgon najprawdopodobniej syna z nowego  związku małżeńskiego. I ten  wpis  mógłby potwierdzać wcześniejsze przypuszczenia o powodzie  rozwodu. Można nawet sądzić, że to był faktyczny,  a nie tylko  dla pretekstu powód, jak wtedy sądziłem.  Na koniec  znaleziony  wpis o śmierci  Gabryela Skorzewskiego sugeruje, że mógł być nawet młodszy od Wiktorii, skoro zmarł w 1783. Gdyby był w sugerowanym  wieku Wiktorii rocznik 1697,  to miałby 86 lat, a znalazłem jeszcze wpis z 1780 roku gdzie jest  chrzestnym, czyli musiał być  sprawny nie tylko fizycznie. Tak więc to wszystko sugeruje, że jednak mógł być młodszym i dlatego liczył na potomstwo.

3.3 Brylewo ( Brelewo )

Wydaje się ,że muszę  poruszyć sprawę Brylewa , będącą  siedzibą Ludwika Skrzetuskiego, które później jakoś niie jest wymieniane w masie spadkowej, ale było na nim  wiele roszczeń, a poza tym  jest ponizszy dokument  wnoszący wiele w koligacje.

1749 Franciszek Łączkowski nieżyjacego Antoniego Łaczkowskiego z nieżyjącej Konstatncji Skrzetuskiej dóbr Brylewo p. kościański, obok Franciszki ze Skrzetuskich Zdzienickiej  wdowy, nieżyjacej Barbary ze Skrzetuskiech Miereckiej dziedziczki, syn i obok brata rodzonego Ignacego Łączkowskiego współspadkobiercy w imieniu swoim i innych współspadkobierców Brylewa , obecnie pod dozywociem Wiktorii ze Skrzetuskich 1-o v. nieżyjacego Antoniego Skrzetuskiego sędziego surrogata grodzkiego kaliskiego , 2-o v. obecnie zony Gabryela Skorzewskiego będącego, manifestuje się przeciw Józefowi Skarbkowi Malczewskiemu i Ludwikowi Skrzetuskiemu wujowi swemu zeznanie.

Tak więc mamy niewątpliwy konflikt spadkobierców na Brylewie, które z tak wielkim trudem skupował Antoni. Jest jedno pewne, że Wiktoria Skrzetuska  na Brylewie ma zapisane dożywocie, a jednocześnie wyszła za maż za Gabryela Skorzewskiego i mieszkają  w Szczepowicach, majątku w dziedzictwie Ludwika.  Szczepowice są zamieszkiwane, przez Gabryela Skorzewskiego i Wiktorię do czasu kiedy  jest  decyzja o rozwodzie ( tak mi się wydaje ), po tym fakcie jak sądzić można, Ludwik już bez skrupułów sprzedaje je  Skorzewskiemu. Równiez mamy tu informację, że  roszczenia do  spadku lub zapisów na  Brylewie ma rodzeństwo  Antoniego i Ignacego i ich potomkowie , tak więc mamy siostry : Franciszkę  wdowę po Zdzienieckim, Barbarę  Mierecką  i synów Konstancji :  Franciszka i Ignacego Łączkowskich.

Po śmierci Ludwika Brylewo  jest  jednak w masie spadkowej jego synów Wawrzyńca i Walentego ale  jako dożywocie Wiktorii. W 1781 Wiktoria już nie żyje,  miałaby około 85 lat więc to bardzo prawdopodobne, dlatego Wawrzyn i Walentyn Skrzetuscy sprzedają Brylewo swemu szwagrowi Jakubowi z Hersztopu Herstopskiemu ( mężowi nieżyjącej Antoniny  zmarła w 28.01.1781 r  mając zaledwie 38 lat) za kwotę 80.000 zlp. , po roku umiera  Jakub Hersztopski wcześniej spisując testament o opiece nad swymi dziećmi przez swego brata Ludwika podsędka wschowskiego. Dzieci Jakuba  spłodzone z  nieżyjącej już Antoniny Skrzetuskiej  a wnuki  Ludwika Skrzetuskiego i Katarzyny z Pietrowskich to : synowie Joachim i Leopold oraz córki Kunegunda, Petronela, Barbara , Marianna. W 1820 roku  syn Jakuba i Antoniny - Joachim umiera w wielu 50 lat na apopleksję i jest  zapisany  jako dziedzic  Brylewa .

Tu w Brylewie par. Świerczyna rodzą się  dzieci Ludwika Skrzetuskiego i Katarzyny :  1745- 16/2 - Marianna , Justyna , Konstancja,  1752- 4/8 - Dominik Wawrzyniec,  1754 - 27/10 Elżbieta , Barbara , Marianna . Również  dzieci Jakuba Hersztopskiego i Antoniny : 1761 - 2/9 Helena, Róża. Tu również są pochowani : 1774 -18/2 - Ludwik Skrzetuski, 1775 - 16/5 - Ignacy Skrzetuski.

Jakub Hersztopski umarł 11.04.1782 i pochowany u Bernardynów Kościan., zaś jego brat Ludwik Hersztopski dziedzic Mieszkowa, Cząszczewa, Wolicy, Śmiełowa, Osieka , Stromnic, Bucza w 26.01.1789 pochowany w Mieszkowie.

Ciekawe jest dawanie imion przez Ludwika, gdzie  ostatnie  z nadanych imion jest używane jako oficjalne a nie to pierwsze zapisane, to  wyjaśnia  dlaczego Ignacy mając nadane na chrzcie imiona : Hyginum, Antoni , Ignacy,  nosi na codzień  imię Ignacy. Jeszcze w dalszej częśći powołam się  na ten fakt.

 

 

3.4 Małe podsumowanie

Wszystkie zaprezentowane dokumenty potwierdzają, że Skrzetuscy są nieprzerwanie dziedzicami połowy Szypłowa i Usłodzina całego od 1612r. , może i trochę wczesniej. Kolejne dziedzictwo przechodzi w linii męskiej, solidarnie przekazywane w zasadzie w jedne ręce , nie rozdrabniając go, co najwyżej zapisane są na nim sumy zastawne , posagi, wiana. Widać wyraźnie, że Ludwik Skrzetuski staje się z kolejnymi latami zamożniejszy, ma koligacje z okolicznymi najbogatszymi rodami, takimi jak  Władysław Grabski właściciel klucza nowomiejskiego, Maciej Wyssogota Zakrzewski dziedzic Książa, czy Hersztopscy  dziedzice Mieszkowa. Antoni jego brat rodzony wraz z żoną Wiktorią opiekujący się nim jak własnym synem, mają w posiadaniu Szczepowice gdzie jak wynika z dokumentów na stałe rezydują. Po śmierci swego brata Antoniego, Ludwik jako jego jedyny prawny spadkobierca staje się bardzo zamożnym dziedzicem i ma wizje dalszych planów. Jest kilka wpisów o kwitowaniu długów różnych szlachciców zapożyczonych u niego.

 

V. Majętność pod Książem: Gogolewo, Konarskie, Zaborowo, Sroczewo, Konarskie Olędry

Na poczatek najstarszy dokument o Skrzetuskich w Konarskich.

1635 rok   specjalnie zaznaczyłem powiększony dokument  aby pokazać oryginalny wpis roku. Dokument dotyczy od villa Konarskie. Dwór Konarskie , 30.01.1635  akt małżeństwa  pomiędzy nobilitowanym Maciejem Jaroszewskim młodzieńcem, a  nobilitowaną Anną Skrzetuską panną z dworu Konarskie,  świadkowie : GD Wojciech Chłapowski i GD Piotr Iwiński.

Próbowałem coś ustalić o  osobach  wymienionych w tym dokumencie. Wojciech Chłapowski to dziedzic  pobliskiego Chrząstowa i kilku innych wsi, o Piotrze Iwińskim są wpisy ale to  chyba nie jego one dotyczą.  Natomiast  jest wpis w ksiegach grodzkich o kontrakcie dożywotniczki  dla Anny w 1635 r. , oraz Maciej Jaroszewski zapisuje żonie Annie Skrzetuskiej dług 600 złp. 

Powyższy  dokument potwierdza fakt, że Skrzetuscy z Konarskim mieli już znacznie wczesniej do czynienia zanim go nabył Ludwik.

1. Janowscy

Rozpoczniemy wędrówkę historyczną od Stefana Janowskiego, jak się okaże bardzo bliskiego krewnego naszego Ludwika Skrzetuskiego. Poniżej dokument nabycia dóbr : Zaborowo, Sroczewo i Konarskie przez Stefana Janowskiego, wcześniej już wspomnianego.

1744 Jakub z Kościelca z Działynia Działyński chorąży kaliski syn Michała kasztelana brzeskiego i Ludwiki Niegolewskiej 2 - voto żony nieżyjącego Stefana Deręgowskiego pułkownika JKM-ci, część dóbr Zaborowo, Sroczewo, Konarskie powiat kościański po + Annie z Kościelca żonie 1-voto córce Krzysztofa Iwińskiego 2 voto nieżyjącej Stefani Grudzińskiej prababki, spadłe , Stefanowi Janowskiemu sprzedaje.

1754 Stefan Janowski , Ignacemu Skrzetuskiemu synowi Ludwika z Katarzyny Pietrowskiej, siostrzeńcowi swemu zapisuje sumę 6.000 złp. obecni : Katarzyna Pietrowska, córka Tomasza Pietrowskiego i nieżyjącej Katarzyny Czeluścińskiej siostra cioteczna zeznanie

1760 Stefan Wieprzyński Janowski syn nieżyjących Kazimierza i Jadwigi z d. Rapackiej dziedzic Zaborowa, Sroczewa, Konarskiego, Gogolewa, z oledrami przyległymi pow. kościański i Ludwik Skrzetuski syn nieżyjących Macieja i Doroty Korzbok Zawadzkiej, kontrakt sprzedaży tych dóbr za 140.000 złp.

Tak więc mamy tu kopalnię wiedzy. Czyli w 1744 r. Zaboro, Sroczewo i Konarskie Stefan Janowski nabywa od Jakuba z Kościelca Działyńskiego, z tego można wnioskować, że Janowski był wcześniej w posiadaniu również Gogolewa, skoro  je  sprzedaje z wcześniej kupionymi dobrami. Sprzedaje  całość majątku w 1760 r. Ludwikowi Skrzetuskiemu, który nabywa Sroczewo, Zaborowo, Konarskie, Gogolewo z przyległymi oledrami. Jak się okazuje Stefan Janowski to przez koligacje bliska rodzina Ludwika, gdyż żona Ludwika Katarzyna Pietrowska to jego siostra cioteczna, innymi słowy matka Katarzyny i matka Stefana to siostry rodzone.  Na tym nie koniec ,  rodzicami matki Ludwika Doroty Korzbok Zawadzkiej  byli Zygmunt i Anna z domu Janowska, czyli babka  Ludwika pochodziła z Janowskich. Sumując pokrewieństwo było i po kądzieli i po mieczu  dalekie, ale zawsze pokrewieństwo.

Rok 1760 jest rokiem przełomowym, Ludwik Skrzetuski nabywa dobra położone wokół Książa, za sporą sumkę jak na owe czasy 140.000 złp. i staje się jednym z  bardziej majętnych dziedziców w okolicy.  W tym samym roku wydaje za mąż siedemnastoletnią córkę Antoninę za MGD Jakuba Hersztopskiego, z bardzo majętnej rodziny wcześniej wspomnianej, dziedziców Mieszkowa z przyległościami. Świadkami na ślubie są : właśnie dotychczasowy dziedzic tych dóbr Stefan Janowski wuj panny młodej, ojciec Ludwik Skrzetuski i brat pana młodego Ludwik Hersztopski.  Przy czym jak widać w dokumencie, panna młoda jest również tytułowana MGD, co świadczy o wysokiej pozycji majątkowej.

1760 16/v( Gogolewo ) akt ślubu MGD Jakub Hersztopski komornik wschowski x MGD Antonina Skrzetuska , świadkowie MGD Tomasz Janowski , Ludwik Skrzetuski ojciec, Ludwik Hersztopski pisarz grodzki wschowski.

1760 13/II ( Gogolewo )  MD Stefan Janowski dziedzic G. Zaborowa x Wiktoria Godyńska  ( ślub )

1762 22/XI ( Gogolewo ) MGD Krzysztof Starzencki x Wiktoria z Godyńskich wdowa Janowska - świadek Starzencki pisarz poznański.

Tak więc  krótko po sprzedaży dóbr Skrzetuskiemu , Janowski żeni się z Wiktorią Godyńską, ale po roku nagle umiera, wdowa po nim wychodzi ponownie za mąż za  Krzysztofa Starzenckiego.

 

2. Ludwik ze Skrzetusza  Skrzetuski (3.2.1.4) syn Macieja i Doroty Korzbok Zawadzkiej dziedzic : Brylewo, Konarskie, Zaborowo, Sroczewo, Gogolewo, 1/2 Szypłowo, Usłodzino, Konarskie Olędry.

1761 Ludwik ze Skrzetusza Skrzetuski  syn Macieja Skrzetuskiego i Doroty Korzbok Zawadzkiej , córki Zygmunta i Anny Janowskiej, dziedzic dóbr Brylewo, Konarskie, Zaborowo, Sroczewo, Gogolewo, 1/2 Szyplowo, Usłodzino, kolonji nowych oledrów, w pow. kościańskim i pyzdrskim, z I , i Jakub z Hersztopu Hersztopski komornik zs. wschowski, syn Michała Hersztopskiego i Marii Cieleckiej i Antonina Skrzetuska córka tegoż Ludwika z Katarzyny Piotrowskiej małżonka, z II kontraktem 3 letnim zastawnym dóbr Konarskie na sumę 30.000 złp.

W tym dokumencie po raz kolejny Ludwik odwołuje się, do swych korzeni wywodzących się ze Skrzetusza. To ważny dokument , potwierdzający pochodzenie tej linii Skrzetuskich, wspólnej z linią bohatera spod Zbaraża Mikołaja Skrzetuskiego opisanego w słynnej  trylogii H. Sienkiewicza. Jeszcze w dalszej części uda sie odnaleźć, dokument potwierdzający to ustalenie , poprzez pokrewieństwo z Maksymilianem ze Skrzetusza Skrzetuskim opatem i komendantem zakonu cystersów w Wągrowcu.

3. Antonina Skrzetuska ( 5.4.5.4.1 ) ( 1743 - ? )  córka Ludwika i Katarzyny Piotrowskiej, mąż Jakub Hersztopski

Antonina urodziła się w 10.11.1743 roku w Konarskich, dokument chrztu  wcześniej  przedstawiony.

1763 7/III r Szypłowo  chrzest  Scholastyki Apoloni  córki MGD Rocha Pierzchlińskiego i Magdaleny  z  Marszewskich, chrzestni :  MGD Jakub Hersztopski z Pustej Wolicy i MGD Antonina z Skrzetuskich  Hersztopska.

1764 chrzest dziecka MGD Tomasza Dryngieleskiego  i Katarzyny żony, chrzestni  MGD  Jakub Hersztopski i MGD Katarzyna  z Pietrowskich Skrzetuska

1769 Jakub z Hersztopu Hersztopski komornik wschowski syn Michała i Marianny Cieleckiej, zastawny posesor dóbr Konarskie w imieniu swoim i syna Joachima Władysława Hersztopskiego z Antoniny Skrzetuskiej zrodzonego, małoletniego, kwituje Ludwika Hersztopskiego podsędka wschowskiego brata swego rodzonego.

1773 Jakub de Hersztop Hersztopski komornik ziemski wschowski syn Michała i Marianny Cieleckiej zastawny posesor dóbr Konarskie i Olędrów z I i Antonina ze Skrzetuskich córka Ludwika i  Katarzyny z Piotrowskich małżonka, ona w towarzystwie Walentyna Skrzetuskiego brata rodzonego z II kontraktem dożywotniczki.

Z tych zapisów wynika, że Jakub i Antonina Hersztopscy zamieszkiwali w Pustej Wolicy  jednej z dziedzin rodu Hersztopskich a jednocześnie  Jakub był possesorem  zastawnym dóbr Konarskiego i Olędrów.  W momencie ślubu w 1760 r. był  również  podpisany kontrakt dożywotniczki , który  jest ponowiony w 1773 , przy czym  towarzyszy  Antoninie jej najmłodszy 27 letni brat Walentyn Skrzetuski ( 5.4.5.4.6 )

1770 Ludwik Skrzetuski syn Macieja i Doroty Korzbok Zawadzkiej , dziedzic dóbr Brylewo, Zaborowo, Sroczewo, Gogolewo, połowa Szypłowo, Usłodziny,  Konarskie i Oledrów , w pow kościańskim i pyzdrskim z I  i Jakub Hersztopski komornik wschowski syn Michała i Marianny Cieleckiej  z II powyższych dóbr Konarskie w pow. kościańskim z zastawem posesor kontrakt 3 letni zastawu dóbr Olędry na sumę 20.000 złp.

1770 Wschowa, Ludwik Skrzetuski  z I i Jakub Herstopski komornik wschowski z II  kontraktem zastawnym  dóbr Oledry Konarskie za 30.000 złp. w Kościanie 1774, w wigilie św Jakuba, Ludwik Hersztopski podsędek wschowski niezyjących Michała i Marii Cieleckiej syn  dóbr Bucz i Sniaty w pow. kościańskim i Mieszkowa w p. pyzdrskim zapisuje sumę 10.000 złp. na edukację G Joachima Hersztopskiego syna Jakuba z Antoniny Skrzetuskiej zrodzony,  swego bratanka rodzonego.

Jakub Hersztopski mąż Antoniny ma brata  Ludwika Hersztopskiego który po smierci ojca dziedziczy  majątek : miasto  Mieszków, Bucz, Sniaty, który zapisuje swemu bratankowi Joachimowi   wsparcie finansowe na edukację.  W jednej z części dziedzictwa Hersztopskich w Pustej Wolicy zamieszkuja Jakub z Antoniną, jednocześnie  Jakub jest  possesorem   Konarkie Olędry  wystawianym zastawem na różne kwoty przez  jego teścia  Ludwika Skrzetuskiego. To dowodzi również, że Ludwik cały czas  ma swą siedzibę w Brylewie z kolei Ignacy najstarszy syn w Szyplowie. Jak sie dalej okaże  Ludwik Herstopski  jest kolejnym  possesorem Konarskiego. To wszystko wygląda dość zawile ale takie jest życie.

3. Śmierć Ludwika Skrzetuskiego i jego syna Ignacego

1774 18/II ( Brylewo ) + MGD Ludwik Skrzetuski dziedzic Brylewa. l. 60 pochowany

1775 16/V ( Brylewo ) + MGD Ignacy Skrzetuski z Brylewa, l. 30 pochowany.

Tak więc tragiczne zakończenie  budowania  fortuny  Skrzetuskich, najpierw umiera Ludwik dziedzic sporego majątku po Antonim. Ludwik  pomnożył rodzinny majątek i stał się dziedzicem  sporej fortuny, niestety szykowany na jego następcę  Ignacy  niespodziewanie  umiera mając zaledwie 35 lat.

4. Podsumowanie

Podsumowując, Maciej Skrzetuski syn Melchiora juniora jest w 1650 r. dziedzicem połowy Szyplowa i  całego Usłodzina, po nim dziedziczy  rodowy majatek syn Antoni w 1701 roku, który bogaci sie i w 1727 rodową siedzibę przekazuje swemu  nastoletniemu bratu Ludwikowi. Antoni umiera bezpotomnie  w 1739 r. i całość  jego majątku  dziedziczy  jego młodszy brat Ludwik  dziedzic  rodowej siedziby Szyplowa i Usłodzina. W tym momencie Ludwik staje się dość majętny i jeszcze pomnaża swój majatek. W 1749  sprzedaje  Szczepowice drugiemu mężowi Wiktorii wdowie po Antonim, ale to raczej trzeba traktować jako zabezpieczenie dla Wiktorii. W 1760 r. Ludwik jest już  właścicielem sporego majątku, ma w dziedzictwie : Brylewo, Zaborowo, Sroczewo, Gogolewo, 1/2 Szyplowo, Usłodziny, Konarskie i przyległe Oledry. Zapisuje  rodowe Szypłowo i Usłodziny swemu najstarszemu synowi Ignacemu. Niestety   obaj umierają. Z ostatnich dokumentów i odszukanych kościelnych  wynika, że  1776 rok to koniec dziedziczenia przez Skrzetuskich  rodowego majatku, jakiim było 1/2 Szyplowa i Usłodziny , co prawda nie znalazłem konkretnego potwierdzajacego sprzedaż dokumentu ale, po smierci Ludwika i Ignacego cały majatek odziedziczyli po nich dwaj młodsi synowie Ludwika: Walentyn i Wawrzyniec Skrzetuscy. Skrzetuskich połowę Szypłowa i Usłodzino odkupił od nich wcześniej wspomniany Ignacy z Konar Malechowski, który już w 1776 tytułuje się jako dziedzic Szypłowa ( całego nie połowy ) i Usłodzina.

Jak się okazało z dokumentów, Ludwik już wcześniej miał powiązania z Konarskimi, gdyż jak wiemy,  urodziło mu się tam pierwsze dziecko córka Antonina w 1743 r., to jeszcze rok przed kupnem  tej posiadłości przez Stefana Janowskiego ,  kuzyna jego żony Katarzyny Pietrowskiej.  Bardzo możliwe, że  Ludwik  dzierżawił Konarskie, albo miał na nich jakieś kwoty zastawne, odkupuje je w 1760r. Jednak siedzibą jego zostało zakupione przez Antoniego  Brylewo pod Wrześnią, gdzie rodzą sie jego kolejne dzieci.  Jest wielokrotnie odnotowywany w dokumentach ziemskich i kościelnych , z pewnością  można odnaleźć  te dokumenty jak również  akty śmierci Ludwika i Ignacego. Cofnijmy sie jeszcze do  dokumentu z 1743 roku.

5. Skrzetuscy początki  w Konarskie i Maciej  Wyssogota Zakrzewski

Oto tłumaczenie  wcześniej załączonej kopii dokumentu urodzin córki Antoniny.

10.11.1743 Konarskie, pod nieobecność proboszcza Książa, ja Franciszek Cordecki proboszcz Gogolewa, ochrzciłem szlachetną Antoninę, Elżbietę, córkę szlachetnie urodzonych Ludwika i Katarzyny z Pietrowskich, Skrzetuskich , chrzestni : urodzona Pani Antonina z Łukomskich Draganowska, urodzony Pan Maciej Wysogota Zakrzewski dziedzic Książa i innych dóbr.

W uroczystości uczestniczy Antonina z Łukomskich tych z Książa i Maciej Wyssogota Zakrzewski , to postać znakomita z Książa, to  jego dziedzic , najlepiej zobaczmy co o nim jest napisane.

1750 Maciej Wyssogota Zakrzewski kasztelanic santocki , dziedzic miasta Książa i wsi Zakrzewa, przywilej lokacji nowej koloni w folwarku leśnym Zakrzewa daje Holendrom

1756 Maciej Wyssogota Zakrzewski syn Andrzeja kasztelana santockiego z Franciszki Mielżyńskiej dziedzic m. Książa , wsi : Zakrzewo,  Radoszkowo, Kiąłczyno ( Kiełczyn ), Święcino ( Świączyn ) oraz wsi Pakosław z przyległościami wraz z bratem rodzonym Izydorem Wyssogotą Zakrzewskim : Krystynie, Franciszce, Józefie Zakrzewskim  córkom swym zrodzonym z Teresy Zakrzewskiej zapisuje każdej po 40.000 złp. posagu.

Maciej Wyssogota Zakrzewski  dziedzic Książa i okolicznych wsi to  bogacz  z koneksjami  , sam posag dla swych  trzech córek  120.000 złp. to  fortuna. Poniżej mamy odszukaną w dokumentach par. Książ dyspensę wystawioną przez biskupa poznańskiego.

1757 dyspensa od zapowiedzi przedślubnych dla wielmożnych Jakuba Rozdrażewskiego starościca rogozińskiego i Krystyny Zakrzewskiej córki Macieja Wyssogoty Zakrzewskiego kasztelanica santockiego

1757 r. dyspensa dla Jakuba Rozdrażewskiego i Krystyny Zakrzewskiej  dok p. Książ

Dyspensa to fantastyczny dokument  wyłuskany w starych księgach parafialnych Książa. Dokument został wystawiony przez Teodora księcia na Klewaniu i Żukowie Czartoryskiego, biskupa poznańskiego - Teodor Kazimierz Czartoryski ( ur. 1704 - zm. 1.03.1768 Dolsk ). Biskup poznański uhonorowany orderem Orła Białego w 1742 r., jego siostra Konstancja była matką króla Stanisława Poniatowskiego.

Teodor Kazimierz Czartoryski biskup poznański

Maciej Wyssogota Zakrzewski ( 1700 ? - 1761 ) herbu Wyskota żona Teresa, syn Wacław, córki Krystyna, Franciszka, Józefa,  dziedzic Książa, Radoszkowa, Zakrzewa, Kiełczyna , Świączyna, i inne. To on  był fundatorem Zakrzewo Olędry zwane później Zakrzewice.

1792 Wacław Wyssogota Zakrzewski kasztelan nakielski, kawaler orderu polskiego, syn nieżyjących Macieja kasztelanica santockiego i Teresy z Zakrzewskich miasto Książ i wsie Zakrzewo, Radoszkowo, Kiączyn, Książek, olędry Radoszkowskie, Zakrzewskie i Nowokiączyńskie w p. kościańskim Ignacemu Zakrzewskiemu chorążemu i posłowi woj. poznańskiego, prezydenta m. Warszawy, kawalerowi orderu polskiego, syn Izydora kasztelanica santockiego i Izabeli z Radomickich, bratu swemu stryjecznemu rodzonemu za 800.000 złp. sprzedaje.

Wacław Wyssogota Zakrzewski ( 1738 - 1813 )syn Macieja , senator na Sejm Wielki, kasztelan nakielski, Marszałek Trybunału Koronnego, podkomorzy JKMci, kawler Orderu Orła Białego,  kawaler Orderu św. Stanisława,  brat stryjeczny Ignacego  Wyssogoty Zakrzewskiego prezydenta Warszawy.

Tak więc dobra Książa w 1792 przechodzą w ręce  Ignacego Wyssogoty Zakrzewskiego prezydenta Warszawy , to oczywiste, że nowy własciciel nie  mieszkał w Książu, stąd poniższe wpisy.

1797 8/V ( Książ ) chrzestni GMD Franciszek Mieczkowski possesor dóbr Książa i M Ludwika Kruszyńska possesor Zakrzewa, MD Józefa z Junemanów M-a  possesor Książa.

1802 22/XI ( Książek )  chrzest Salomea, c. G Marcina Górskiego i Julianny, chrzstni M. Franciszek Poleski possesor dóbr Książ i M. Konstancja Hersztopska dziedziczka  Mieszkowa.

Possesor - termin odnoszący się przede wszystkim do majątku, dóbr ziemskich. Possesor nie był właścicielem ziemskim, lecz trzymał go w dzierżawie, ale miał bardzo duże uprawnienia w dysponowaniu majątkiem. Często taka dzierżawa, przechodziła z pokolenia na pokolenie, nawet dłużej niż 100 lat. Possesor płacił wobec dysponenta pewien ustalony czynsz, miał jednak prawo zarządzać majątkiem i dośc dowolnie nim dysponować. Miał często w tym dość wolna rękę.

Ponieważ wszystko  jest zrozumiałe z powyższych dokumentów  , dlatego komentarz jest zbyteczny. Tak więc na przełomie wieków dobra Książa przeszły w dzierżawę i  Zakrzewscy praktycznie  wyprowadzili się z tych stron.

A teraz ciekawostka i  sensacja. Po smierci Macieja w 1761 r. dziedzicem dóbr Książa został jego syn Wacław, który w 1762r. ufundował  Boguszyńskie Olędry , dzisiaj zwane Boguszynek od niemieckiego Boguszyner. To rodzinne miejsce  moich pradziadków Marcina i Ewy  Szelerskich i pradziadków Marcina i Katarzyny Sobkowiaków.

" W 1762 zostały lokowane Boguszyńskie Olędry położone w par. Panienka. Założył je Wacław Wyssogota Zakrzewski , dziedzic dóbr Książa , który do 1763 zajął w tym celu bory konarskie ( t.j w Konarskie ) wyciął dęby i sosny na sprzedaż i już Holendrom kilka chałup postawił."

I jeszcze następne sensacyjne dokumenty.

" W aktach Gruntowo - Hipotecznych sądu Jarocin , majątek Boguszyn, vol II k.44  APP Kościan Gr. 198 , k 265 - 265v - wizja granic i kopców dóbr Konarskie i Oledrów dokonana na żądanie posesora zastawnego Ludwika Hersztopskiego komornika z. wschowskiego w 1763 ."

" Sejm z roku 1773 - 1775 wyznaczył komisye do rozsądzenia sprawy Wacława Zakrzewskiego ze Skrzetuskim o rozgraniczenie Zakrzewa, Książa, Kiełczyna i Świączyna od Gogolewa, Zaborowa i Konarskiego ( Konst., II 283 ) " - jest to zapis w haśle Świączyn w Tom XII str. 637 Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.

Poskładane razem te dokumenty obrazują niewątpliwy konflikt pomiędzy panem na włościach Książa i okolic  Wacławem Wyssogotą Zakrzewskim dziedzicem, a nowym właścicielem części dóbr z nimi przyległymi Ludwikiem Skrzetuskim, też dziedzicem ale nie tak skoligaconym jak Zakrzewski. Z tego wynika, że najazd  Wacława Wyssogoty Zakrzewskiego na drzewostan dóbr Konarskie, napotkał zdecydowane prawne działania naszego bohatera Ludwika Skrzetuskiego. Nie uległ bogatszemu z koneksjami sąsiadowi, a dał  odpór w prawny sposób. Rzecz jak widać z dat trwała około 10 lat, więc spór musiał antagonizowań samych przedstawicieli stron jak również mieszkańców okolicznych  wiosek. Jak zakończyła się ta sąsiedzka potyczka , trudno powiedzieć w każdym razie sam Ludwik finału nie doczekał,  bo  niestety zmarł. Natomiast ówczesny possesor Konarskiego Ludwik Hersztopski to brat zięcia  Ludwika Skrzetuskiego, dziedzic Mieszkowa.

Konarskie - nazwa stoi w zwiazku z określeniem ludności służebnej zajmujacej się  hodowlą koni i podlegającą specjalnemu urzednikowi   konarskiemu - tyle definicja.

Kiedy Skrzetuscy osiedlili sie w Konarskim tego nie wiadomo, ale z wcześniejszych  cytowanych  dokumentów wynika, że brat Macieja Skrzetuskiego Stanisław i później jego syn Jan byli dzierżawcami Jarosławek i Wieszczyczyna, to przez miedzę sąsiedztwo z Konarskimi. Być może już wtedy były w dzierżawie  u Skrzetuskich, to bardzo prawdopodobne, jak wiemy  Antonina córka Ludwika urodziła się w 1743 własnie w Konarskich.

6. Dziedzictwo i spadkobiercy Ludwika Skrzetuskiego.

Przed śmiercią Ludwik Skrzetuski zgromadził dość spory majątek, jeszcze raz przypomnijmy : Białężyce, Brylewo, Zaborowo, Sroczewo, Gogolewo , Gogolewo Olędry, 1/2 Szypłowo, Usłodziny, Konarskie , Konarskie Olędry. Po śmierci Ludwika całość majątku przypadła, do podziału pomiędzy dwóch żyjących synów: Walentego i Wawrzyńca.  Walentyn wraz z bratem Wawrzyńcem dokonują podziału dziedzictwa po swym ojcu Ludwiku, a jest co dzielić, część zapewne była już wcześniej zapisana, jak wiemy z innych dokumentów. Walentyn miał zapisane   Konarskie pod Książem i wcześniej wspomniany , ale zmarły rok po ojciu Ignacy  1/2 Szypłowa i całego Usłodzino. Ponieważ Ignacy  umarł bezpotomnie, więc również zapisane Szypłowo i Usłodzino przeszło w ręce   Walentego i Wawrzyńca. Jak wcześniej wspomniałem już w 1776 r. Ignacy z Konar Malechowski dotychczasowy dziedzic  drugiej części Szypłowa  występuje  już jako dziedzic całości Szypłowa i Usłodzina. Tak więc musiał odkupić od spadkobierców rodową dziedzinę Skrzetuskich.

Wawrzyniec, komornik wschowski i Walenty, bracia rodzeni Skrzetuscy przeciw Antoniemu Mąkowskiemu komornikowi z wschowy , który zobowiązał sie dobra Szypłowo i Usłodziny od posesora emundować.

Z tego zapisu wynika, że possesor dóbr Skrzetuskich w części Szypłowa i Usłodzina , po śmierci Ignacego nie bardzo chciał odejść z majątku, skoro bracia występują przeciwko komornikowi ze skargą, do sądu ziemskiego na jego opieszałość w emundowaniu, czyli usunięciu z włości. Prawdopodobnie w takim stanie dziedzictwo rodowe sprzedali Ignacemu Malechowskiemu.

1780 r. akt zgonu GD Wojciech Tymieniecki burgrabia wschowski posesor  części Szypłowa....

Powyższy dokument jest  odpowiedzią, że  possesorem  Szypłowa sorti Skrzetuski  był  GD Wojciech  Tymieniecki burgrabia wschowski, ale mamy o nim coś  znacznie więcej.

1782 Justyna Skrzetuska córka ojca Ludwika Skrzetuskiego z Katarzyny Pietrowskiej, wdowa po nieżyjącym Wojciechu Zarembie Tymienieckim burgrabim grodzkim wschowskim, spadkobierców nieżyjącego Jakuba Hesztobskiego oraz Ludwika Hersztopskiego podsędka wschowskiego i Stanisława Dobrosławskiego wice regenta grodzkiego kościańskiego opp. tych spadkobierców z sum kwituje.

I tu mamy intrygującą sytuację, Wojciech Tymieniecki  jest mężem Justyny  czyli szwagrem   dwóch braci  Walentego i Wawrzyńca spadkobierców po Ludwiku. To dość niezwykła sytuacja, dotychczas Skrzetuscy przez prawie 200 lat pilnowali, by ich rodzinny majątek był zawsze w jednych  " Skrzetuskich " rękach, a tu bracia  wyzbywają się go w pośpiechu  i w dodatku nasyłają komornika na  szwagra z siostrą  by ich emundował z possesorstwa. Odnoszę wrażenie, że musiały być  jakieś poważne konflikty po śmierci Ludwika i  Ignacego Skrzetuskich. Późniejsze dokumenty jak sądzę potwierdzą moją sugestię.

1784 Walentyn Skrzetuski dziedzic Białężyc w p. pyzdry i Wawrzyniec Skrzetuski komornik ze Wschowa bracia rodzeni - kontrakt sprzedaży Białężyc za 54.000 złp. i drugi kontrakt sprzedaży Walentemu 1/2 dziedzictwa Zaborowa, Gogolewa, Sroczewa z olędrami i przyległościami w Konarskim zawarty w 1783  2/VI za 140.000 złp.

Czyli Walentyn sprzedaje swemu bratu Wawrzyńcowi Białężyce za 54.000 złp. natomiast Wawrzyniec zamiennie sprzedaje Walentemu połowę swego dziedzictwa na Zaborowie, Gogolewie i Sroczewie  z oledrami i przyległościami w Konarskim, ale samo Konarskie nie bo byłoby to inaczej zapisane. Z tego można wnioskować, że Konarskie już wcześniej było zapisane Walentemu. Początkowo myślałem , że to tylko takie rozliczenia, ale jednak po wnikliwym przeanalizowaniu coś jednak tu nie gra.  Skoro w 1760 r. Ludwik Skzretuski kupuje od Tomasza Janowskiego  Zaborowo, Sroczewo, Gogolewo, Gogolewo Oledry, Konarskie, Konarskie Olędry za 140.000 złp. a po 24 latach majątek ten bez  Konarskiego ma dwukrotnie większą wartość , skoro połowa należna Wawrzyńcowi dziedzictwa stanowi kwotę 140.000 złp, tu wyraźnie widać dwukrotne zawyżenie ceny. Do tej sprawy jeszcze  wrócimy  w dalszej części.

Chyba to najlepszy moment by podsumować jaką mniej więcej wartość majątku pozostawił po sobie Ludwik Skrzetuski, nie dlatego by zaglądać mu w kieszeń, ale po to by zobrazować poziom jego stanu majątkowego, na tle innych okolicznych majętności. Całą wartość majątku po  Ludwiku można jedynie w przybliżeniu obliczyć , tylko nieruchomości udokumentowane, bo o innych i majątku ruchomym nic nie wiemy. Przyjmuję w przybliżeniu wartość poszczególnych dóbr na podstawie wcześniej lub później cytowanych umów. Białężyce - 54.000 , Konarskie - 50.000, Szypłowo i Usłodziny - 50.000, Brylewo - 50.000, Gogolewo, Sroczewo, Zaborowo i Oledry - 280.000 , co w sumie  daje  około 480.000 złp. , jak na owe czasy to wielki majątek , to więcej niż połowa tego co mieli w posiadaniu Wyssogota Zakrzewscy w Książu.

7. Wawrzyn Skrzetuski  ( 1752 - ? ) syn Ludwika i Katarzyny z Pietrowskich

1785 8/5 ( Nowy Dwór ) MD Wawrzyniec Skrzetuski dziedzic Białężyc komornik wschowski  x MD panna Marianna Wyganowska  ( ślub ) , świadkowie MD Bogusław Horn Rogowski , MD Maksymilian Malczewski z żoną.

1786 24/6 ( Poznan ) Między Wawrzynem Skrzetuskim dóbr wsi Białężyce w woj. kaliskim p. Pyzdry dziedzicem a Tomaszem Kobylińskim kontrakt sprzedaży tych dóbr za 52.000 złp. z których gotówka płaci Kobyliński 21.500 złp. a 30.000 dla uzupełnienia ceny Skrzetuski na rok jeden zostawia.

1787 28/6 ( Żegowo Niepruszewo ) G Michał Brzeżański  x panna Augustyna Dzierzbińska - świadkowie  M Wawrzyniec Skrzetuski komornik zs. wschowski , Józef Gromad

Tak więc w 1785  Wawrzyn  żeni się z Marianną Wyganowską z Nowego Dworu koło Nekli. Rok później  Wawrzyn  sprzedaje swą posiadłość  Białężyce.   Zupełnie niezrozumiałe i nielogiczne interesy,  w 1784 rozlicza sie ze spadku po ojcu z bratem i otrzymuje 140.000 złp.  po roku żeni się, a  juz po nastepnym w 1786  sprzedaje swe dziedzictwo, wyraźnie widać w pośpiechu jakby musiał  zdobyć choć trochę gotówki. Teraz jeszcze coś o nim, ale z innej beczki tak dla rozładowania  gęstej atmosfery.

1774 Marianna de Fontyn żona 1-o v. nieżyjącego Fryderyka Wilhelma barona Nessel de Lantzfeld , 2- o v. nieżyjącego Antoniego z Wieprzyńskich Janowskiego pułkownika wojsk koronnych, 3- o v.  obecnego Michała Crahey porucznika wojsk koronnych w towarzystwie przyjaciela Wawrzyńca Skrzetuskiego, manifestuje się przeciw uciążliwemu mężowi .

To bardzo ciekawy dokument gdzie Marianna  de Fontyn wdowa po Antonim Janowskiem bracie Tomasza Janowskiego dawnego dziedzica Gogolewa  i etc. składa manifest protest w obecności  zaledwie 22 letniego Wawrzyńca Skrzetuskiego przyjaciela swego, przeciw mężowi swemu.  Fakt ten ma miejsce krótko po śmierci Ludwika Skrzetuskiego.

Poprzednich kilka wpisów jak i ten powyższy pokazują, że kobiety pomimo braku wielu praw potrafiły bronić się i wygrywać swoje. Potrafiły bronić zabezpieczeń majątkowych i jak widać nie dały się krzywdzić, może dotyczy  to głównie bogatych, a może  niekoniecznie.

8. Walentyn Skrzetuski ( 1746 - 1793 ) syn Ludwika i Katarzyny Pietrowskiej

Z dotychczasowych ustaleń wynika, że jedyni spadkobiercy sporego majątku po  Ludwiku Skrzetuskim , jego synowie  Walentyn i Wawrzyniec podzielili  między sobą  ten majątek. Po kolejnych spłatach i wyprzedaży ostatecznie  Wawrzyniec  pozostał przy  Białężycach, a Walentyn jako starszy rodu  przy Konarskich , Brylewie,  Gogolewie, Sroczewie, Zaborowie i olędrach w Sroczewie i Konarskich. Natomiast rodowy majątek połowę Szyplowa i Usłodziny  szybko sprzedali Ignacemu Malechowskiemu  dziedzicowi drugiej części Szypłowa, bo już w 1776  MGD Ignacy Malechowski tytułuje się dziedzicem Szypłowa ( całego )  i Usłodzin.

W 1778 r. Walentyn Skrzetuski żeni się z Nepomuceną Bronisz, córką  Józefa Bronisza z Paradyża. Nepomucena ma brata Xawerego z Paradyża Bronisza. Paradyż - Gościkowo to majętność Broniszów znana już w dokumentach od XIII w., gdzie fundatorem opactwa Zakonu Cystersów jest komes Mikołaj Bronisz h. Wieniawa , już w zapisie fundacyjnym wspomniane jest Zaborowo, Zakrzewo i Sroczewo, stąd jak sądzę, jest do tych okolic wokół Książa duży sentyment rodu Broniszów. Najpierw kilka dokumentów o samej Nepomucenie.

1778 14/6 Kaliszany ceremonia nad Magnific Nepomuceną Broniszową stolnikowiczową owrucką - asystenci - Franciszek z Brzezia Lanckoroński starosta rawski, rewnowski, boguszczeński, nowodworski, Barbara z Tokarskich Skrzetuska chorążyna mielnicka , Józef Jaranowicz Badowski burgrabia grodzki rawski, Maryanna Tokarska, Kajetan i Anna Skrzetuscy.

1778 Walentyn Skrzetuski nieżyjących  Ludwika Skrzetuskiego i Katarzyny Pietrowskiej, kontrakt małżeński z Nepomuceną z Broniszów córką nieżyjącego Józefa z Paradyża  Bronisza stolnika owruckiego i Anny Chociszewskiej z II małżeństwa dożywotniczki.

1778 13/10 Daleszyno - Tekla córka  GD Ignacego Stobieskiego i Franciszki - chrzestni MGD Bartłomiej Cybulski, posesor Goli, MGD Nepomucena z Broniszów Skrzetuska  dziedziczka Brylewa

Wynika, że  po slubie państwo młodzi  osiedli w Brylewie , ojca Ludwika  siedzibie, przynależną  dziedzinę najstarszemu z rodu. A występujący Kajetan Skrzetuski to bratanek Maksymiliana ze Skrzetusza Skrzetuskiego opata zakonu cystersów w Wągrowcu ojca chrzestnego Maksymiliana syna  Walentyna Skrzetuskiego o tym w dalszej części.

1783 Walentyn Skrzetuski  syn Ludwika i Katarzyny z Pietrowskich z I i Michał Dżamiński  syn Jerzego i Felicjany Cywińskiej z II kontraktem zastawnym  3 letnim dóbr Gogolewa z Holendrami , zeznanie dziedziców dóbr Gogolewa , Sroczewa, Konarskiego i  Wiktoria Godyńska wdowa po  niezyjącym Stefanie Janowskim poprzednim dziedzicu  Gogolewa, Sroczewa, Zaborowa, 2 - v. po nieżyjącym Krzysztofie Starzeńskim kasztelanie gnieźnieńskim , obecnie żona Konstantyna Leszczyc z Pierzchna Koszutskigo kasztelanica Śrem.

Dość zawiłe prawne układy kontraktów majątkowych, zastawów, posagu, wiana, dożywotniczek dzisiaj trąci to mocno starocią ale każdy wiek ma swoje przywileje, widać, że był w tym duży ruch. Jak i również wielokrotne zamążpójścia  czy ożenki. Ważne jest, że Walentyn żeni się z Nepomuceną z Broniszów w 1778 r. , najpierw mieszkają w Brylewie. Od  1781 r. Walentyn  robi jakieś dziwne ruchy, wyprzedając majątek, tak wielkim trudem  zdobyty przez jego  przodków. I tak jak wcześniej wspomniałem  w 1781 wraz bratem Wawrzynem sprzedają  swemu szwagrowi  Jakubowi Hersztopskiemu Brylewo za 80.000 złp. to wielka kwota jak na owe czasy. I dalej to juz całkowicie niezrozumiałe  ruchy finansowe.

1784 Walentyn Skrzetuski syn Ludwika i Katarzyny z Pietrowskich dobra swe dziedziczne Gogolewo, Zaborowo, Sroczewo z przyległościami - Xaweremu z Paradyża Broniszowi synowi nieżyjącego Józefa Bronisza stolnika owruckiego i Anny Chociszewskiej za 205.000 złp. sprzedaje.

Czyli zostaje tylko z majątkiem w Konarskich i masą pieniędzy, ale czy na pewno?. Warto zwrócić uwagę, że te same włości w tym samym roku, w rozliczeniu  pomiędzy braćmi Wawrzynem a Walentym,  miały wartość 280.000 czyli z korzyścią w roaliczeniu  dla Wawrzyńca -75.000 :2  daje 37.500 złp.. Walentyn w rozliczeniu z bratem stracił całkiem niezłą sumkę.

1787 wyrok sądu polubownego w sprawie działowej pomiędzy Walentym Skrzetuskim i Nepomuceną z Broniszów a Ksawerym Broniszem ...... spadku po Józefie  Broniszu .... Nepomucena otrzymuje 15.706,23 i 20.700.

Po śmierci ojca, Nepomucena otrzymuje spadek  w wysokości 36.406. złp. i 23 grosze.  to też ładna sumka.

I jeszcze jedno

1791 Walentyn Skrzetuski dziedzic Konarskiego w p. kośc. Kazimierzowi Boleszowi kawalerowi św. Stanisława, posłowi na sejm warszawski , daje zobowiazanie; Marjanna Wyganowska, żona Wawrzyńca Skrzetuskiego komornika wschowskiego.

Jak to wszystko złożyc razem do jednego worka, to  objawia sie straszna finansowa katastrofa. Podsumujmy za jakie kwoty został wyprzedany majątek Skrzetuskich przez tyle pokoleń  skupowany : Szypłowo i Usłodziny minimum 60.000, Brylewo - 80.000 daje to 140.000  do podziału dla  braci, czyli Walentyn otrzymuje 70.000 ( jeśli po połowie ), natomiast za  Gogolewo, Zaborowo i Sroczewo 205.000 i do tego Nepomucena  36.000 , czyli razem ponad 300.000 w gotówce to  są  jak na tamte czasy  wielkie pieniadze. A w 1791  w obecności bratowej Walentyn daje zobowiazanie , czyli ma jakieś długi. To wszystko jest całkowicie niezrozumiałe i nielogiczne. Wszystko to trwa zaledwie 10 lat. A jeszcze późniejszy dokument potwierdzi, że na Konarsakich są jakieś zapisy i zastawy.

9. Potomkowie Walentego i Nepomuceny z Broniszów Skrzetuskich

9.1 Florian ( 1780 - 1872 )  - akt urodzenia prawdopodobnie w Brylewie.

9.2 Maksymilian Aleksander ( 23.10.1781 - 16.02.1855 )

- chrzest pierwszy 23.10.1781 - Konarskie - ja Antoni Hampel proboszcz par. Książ ochrzciłem  Maksymiliana Aleksandra syna szlachetnych Walentego Skrzetuskiego i Nepomuceny z Broniszów, legalnych małżonków właścicieli Konarskiego i Zaborowa chrzestni : Generos Aleksander Godyński i Generosa Marianna Sakoska

- chrzest drugi 22.11.1781 Konarskie Maksymilian Aleksander - rodzice Magnific Walentyn Skrzetuski i Nepomucena z Broniszów dziedzice Konarskiego i Zaborowa i innych , chrzestni : Maksymilian Skrzetuski opat i komendant zakonu Cystersów w Wągrowcu, Magnifica Franciszka Miąskowska szambelanowa, dziedziczka z przyległościami Jarosławek, Generosum Aleksander Godyński, Magnific Antonina Jagniąskowska z Zaborowa.

Niezwykłą ciekawostka jest podwójny chrzest syna  Maksymiliana Aleksandra , pierwszy odbył się  23.10 i chrzestnymi są  G. Aleksander Godyński i G, Marianna Sakoska, natomiast drugi odbywa sie po miesiącu i chrzestnymi są Maksymilian Skrzetuski opat i komendant zakonu Cystersów w  Wągrowcu, M. Franciszka Miąskowska właścicielka Jarosławek , ponownie G. Aleksander Godyński i M. Antonina Jagniatkoska. Dla państwa Walentego i Nepomuceny Skrzetuskich urodziny Maksymiliana , musiały byc wielkim i oczekiwanym wydarzeniem. Z pewnością juz wczesniej  musieli mieć zapewnienie, że przybędzie jako chrzestny tak wyśmienity i dostojny gość, jakim był Maksymilian Skrzetuski opat i komendant  Cystersów, można też przyjąc z dużą pewnością , że dziecko dostało imię właśnie po nim. Jak wynika z dokumentów , pierwszy chrzest został  zrobiony na szybko ,bez znacznych gości, powodem jak sądze tego był stan zdrowia dziecka. W obawie by dziecko nie zmarło bez chrztu , zdecydowano się na szybki chrzest. Natomiast ponowny chrzest z dawna zapowiadanym dostojnym przedstawicielem rodu, jakim był opat Cystersów , oraz przedstawicielami okolicznej bogatej szlachty , stał się manifestacją pozycji i znaczenia rodu Skrzetuskich w Książu i okolicy. O Maksymilianie opacie jeszcze w dalszej części.

9.3 Mikołaj ( 1783 - 11.01.1784 )

1784 11/01  akt zgonu Mikołaj  syn Walentego i Nepomuceny Skrzetuskich. dziedziców Konarskiego,

9.4 Antoni 1784 - 1792

1792 26/1 ( Konarskie - Dłużyna ) akt zgonu + Antoni l. 7 syn poprz. M Skrzetuskich ( Walentego i Nepomuceny z Broniszów ) dziedziców Konarskiego

9.5 Bonifacy Antoni ( 22.06.1785 - ? )

22.06.1785 ( Dw. Konarskie ) chrzest Bonifacy Antoni,  syn Walentego i Nepomuceny z Bronisz Skrzetuskich, chrzestni G Michał Górski, i G panna Magdalena Noszczyńska z dworu.

9.6 Józef ( 8.09.1786 - ? )

8.09.1789 Konarskie, chrzest Józef syn GMD Walentyna i Nepomuceny z Broniszów Skrzetuskich , chrzestni MG Walentyn Wikanoski i M panna Magdalena

9.7 Xawery (18.12.1787  - 20.08.1842 )

18.12.1786 Konarskie chrzest Xawery syn GMD Walentyna i Nepomuceny z Broniszów Skrzetuskich dziedziców Konarskie, chrzestni : X. Kazimierz Lipski opat Lubiński, Katarzyna z Budziszewskich Zakrzewska, kasztelanowa nakielska.

9.8 Katarzyna ( 1789 - 18.10.1790 )

1790  18X  + (Konarskie - Dłużyna )  zgon Katarzyna 1 rok córka G. Walentego i Nepomuceny z Broniszów Skrzetuskich pochowano 21.10  w kośc. Książ.

9.9 Brigitta ( 1.10.1790 - 31.01.1791 )

1.10.1790 ( Dw. Konarskie ) chrzest Brigitta córka M D Walentego i Nepomuceny z Broniszów Skrzetuskich  dziedziców konarskiego , chrzestni MGD Strachowski burgrabia  i MD Katarzyna Skrzetuska.

1791 31/I  zgon ( Konarskie Dłużyna ) Brigitta córka G Walentego i Nepomuceny z Broniszów Skrzetuskich dziedziców tej wsi

9.10 Aleksy Jakub ( 20.07.1793 - ? )

Ostatni potomek Aleksy Jakub , nie jest moim odkryciem, to dzięki koleżance Asi z forum genealogicznego Gniazdo mogłem ustalić jego istnienie. Ceremonię chrztu dokonano w Poznaniu w Farze par. św. Marii Magdaleny, miejsce jest dość niezwykłe. Według ( 1. ) wstąpił do Wojska Polskiego w 1811 r. i  od tego czasu słuch po nim zaginął.

Tak więc  Walentyn i Nepomucena Skrzetuscy mieli  dziesięcioro dzieci  prawie rok po roku, przy czym czworo  zmarło jako dzieci  : Mikołaj, Antoni, Katarzyna, Brigitta.  O niektórych z pozostałych w dalszej części  udało się coś ustalić: Florian, Maksymilian Aleksander, Bonifacy Antoni, Józef ,  Xawery, Aleksy Jakub.  Florian urodzony w 1780 r. to jedyny ich potomek  dla którego nie udało mi się zdobyć potwierdzających dokumentów, jednak później odkryte dokumenty  z życia Floriana, który powołuje się na to, że jest  synem Walentego i Nepomuceny, zmusiły mnie do włączenia  jego osoby do potomków Walentego. Tym bardziej, że rzeczywiście po ślubie  zamieszkali w Brylewie i byłoby dziwne, że pomiędzy  1778 kiedy  odbył się ślub a  końcem 1781 roku  kiedy urodził się Maksymilian,  nie urodziłoby sie żadne dziecko. Sądzę, że prześledzenie dokumentów w Brylewie mogłoby potwierdzić fakt narodzin Floriana.

10.Śmierć Walentego Skrzetuskiego i  Nepomucena z Broniszów

Ostatnie dokumenty  narodzin dzieci i ich pochówków  zwiazane są z Dłużyną , nie bardzo to rozumiem, dotąd nie rozszyfrowałem tego. W każdym razie wyraźnie widać, że coś się tu finansowo nie układa i Skrzetuscy raczej już do majętnych nie należą.  W latach 1791 -2  kilkukrotnie  występują jako chrzestni u okolicznych  znaczących rodzin.

1792 Walentyn i Nepomucena z Broniszów Skrzetuscy  dziedzice Konarskiego   chrzestnymi u Jana i Ludwiki Draminskich

Z późniejszych odnalezionych dokumentów wynikało, że musiało się coś stać z Walentym , ponieważ nigdzie  nie występował w dokumentach a  Napomucena często była odnajdywana w dokumentach Nowego Miasta,  wreszcie  znalazłem  dokument który potwierdził śmierć  Walentego w 1793 r.

1793 Wawrzyniec Skrzetuski komornik ziemski wschowski, nieżyjącego Walentego brat rodzony, opiekun jego dzieci spłodzonych z Nepomuceny, z Broniszów ( ich dożywocie było spisane w gr. kaliskim 1785 28/I ) żali się przeciw niej i Ksaweremu Broniszowi szambelanowi JKM-ci , kawalerowi św. Stanisława.

Ten wpis  potwierdza wcześniejsze przypuszczenia  o śmierci Walentego i drugi element który bije w oczy, to niewątpliwy konflikt  pomiędzy Wawrzyńcem Skrzetuskim a jego bratową Nepomuceną. Z tego jasno wynika, ze Nepomucena wraz z dziećmi uciekła spod kurateli Wawrzyńca , pod skrzydła swojego brata Ksawerego  Bronisza, aktualnego dziedzica Zaborowa, Sroczewa, Gogolewa. To również kwestia nie tylko sprawowania opieki , ale jak sądzić można również zarządzaniem  majątkiem  po Walentynie. Prawdą jest , że dużo tego nie zostało, ale jednak Konarskie  nadal było w posiadaniu, którym w imieniu dzieci Walentego , Wawrzyn  mógł  rozporządzać.  Być może ten dokument  również rzuca  światło na wcześniejsze konflikty w rodzinie Skrzetuskich, o których już wspominałem.  Nie chę się zajmować majątkiem Walentego i spekulować  co się stało , że w tak krótkim czasie roztrwonił tak wielki majątek , ale wydaje mi się , że  splot tych zdarzeń  mógł mieć  wpływ na wczesną smierć Walentego. Samego dokumentu jego śmierci nie odnalazłem w par. Książ, można sądzić, że nie zmarł w Konarskich. Informacja uzyskana od koleżanki z forum wcześniej wspomianej o urodzinach ostatniego ich dziecka w Poznaniu, może sugerować, że właśnie tam należałoby szukać zgonu Walentego. Miejsce porodu w Poznaniu, zamiast w Konarskich może być związane z miejscem  śmierci Walentego, może własnie w par, św. Marii Magdaleny.  Wróćmy do Nepomuceny.

1797 27/XII ( Książ ) chrzest Antoni Stanisław syn G. Wojciecha Krajewskiego administratora dóbr Konarskie i Teresy , chrzestny G. Michał Trojanowski

1803 ( N. M. ) chrz. Michał syn GD Tomasza Górskiego i Katarzyny, chrzestni D Władysław Mazowiecki i D Nepomucena Skrzetuska.

Dokument z 1797 r. sugeruje, że Nepomucena nie mieszka już w Konarskich, skoro zarządcą i administratorem  Konarskiego jest Wojciech Krajewski. Natomiast Nepomucena  jest wielokrotnie odnotowana w  dokumentach par. Nowe Miasto , jeden z nich załączam. Wielokrotnie jest razem z  Władysławem  Mazowieckim drugim mężem Katarzyny z Umińskich  wdowy po Władysławie Grabskim, jest chrzestną u Anzelma  Brodnickiego , chrzestnego u moich przodków.... Nepomucena Skrzetuska przeprowadza sie do Mieszkowa , majętności dziedzicznej Hersztopskich, czyli męża Antoniny Skrzetuskiej siostry  Walentego, a jej  bratowej. I na koniec w 1810 roku wychodzi za mąż za Franciszka Józefa Kaspra Głowczewskiego. Warto też zwrócić uwagę na tytuł G. to świadczyć może o znacznym zubożeniu.

1810 20/VIII ( N. Miasto - Mieszków ) G. Franciszek Józef Kasper Głowczewski x G. Nepomucena Marjanna de Bronisz Skrzetuska wdowa , mieszka w  Mieszkowie - świadek   M. Władysław Mazowiecki podkomorzy bawarski.

I jeszcze na koniec odnaleziony akt zgonu Katarzyny z Pietrowskich żony Ludwika Skrzetuskiego

1804 15/VI (  Srem Franciszkanie ) WJMPani Katarzyna z Pietrowskich Skrzetuska pochowana tutaj.

Czyli Katarzyna musiała mieć około 80 lat w chwili śmierci.

10.1. Ksawery  Bronisz z Paradyża ( 1757 - 1807 ) brat Nepomuceny

1230 r. komes Bronisz za zgodą ks. Władysława młodszego ( Odonica ), biskupa poznańskiego Pawła i kapituły poznańskiej a także swej żony , rodziców, swego brata Sędziwoja, i bratanka Jarosta nadaje ku czci NMP i św, Marcina nadaje klasztorowi w Paradyż czyli Gościkowie wszystkie swe dobra dziedziczone po ojcu: Zaborowo, Zakrzewo, Sroczewo, Polwica, Kotowo, Albrechtowo, Chrząstowo, Konarskie, Górka, na tych samych zasadach na jakich nadał wcześniej Gościchowo zastrzega jednak sobie dożywocie i swej żonie nadanie Gościchowa, Linii, Kłodawy, Górki i Polwicy przez Bronisza.

Nepomucena i brat jej Ksawery to dzieci Józefa stolnika owruckiego i Anny Chociszewskiej, wywodzący swe korzenie od komesa Bronisza, który w XIII w. był dziedzicem  dóbr w okolicach Książa : Zaborowo, Zakrzewo, Sroczewo, Chrząstowo, Konarskie, a które przekazał klasztorowi. Tak powstawały fortuny polskiego kościoła. Słabość Broniszów do tych stron przetrwała wiele wieków i ich potomek Ksawery stał się kolejnym ich właścicielem, odkupując je od Walentego Skrzetuskiego. W połowie XVIII w. Bronisze są często odnotowywani w dokumentach, jako majętna i skoligacona familia , warto wspomnieć o księżnej Dorocie z Broniszów Jabłonowskiej ciotce Ksawerego i Nepomuceny. Ksawery był kawalerem i nigdy się nie ożenił, w roku około 1786 zamieszkała w Gogolewie  razem z nim, jego siostra Wiktoria wdowa po Zdanowiczu. Wiktoria zmarła w 1786 roku. W międzyczasie Ksawery Bronisz wybudował w swych dobrach, w Gogolewie piękny dworek , który istnieje do dziś i został odrestaurowany przez prywatnych właścicieli. Szerzej o Gogolewie w podrozdziale - Sentymentalna podróż śladami przodków- warto zapoznać się z historią . Ksawery Bronisz brat Nepomuceny umiera 3.10.1807 r. w wieku 50 lat w Poznaniu , na wylew i paraliż, pochowany w Poznaniu u bernardynów.

 

11. Losy potomków Walentego i Nepomuceny z Broniszów Skrzetuskich

1. Ksawery Skrzetuski ( 18.12.1787 - 20.08.1842 ) syn Walentego i Nepomuceny , dziedzic Konarskiego

1809 7/5 ( Więckowice - Niepruszewo ) chrzest Filip Jakub , syn N. Antoniego Elżanowskiego i Wiktorii ze Smardowskich ekonomów Wieckowice, - chrzestni G. Xawery Skrzetuski dziedzic Konarskiego i G. Antonina Milewska dz-a Ceradza Dolnego

Właściciel Sierakowa ( 1824 - 1828 ) , Ciosny ( 1831 - 1840 )

zgon + 20.08.1842r.

Skoro Ksawery w 1809 r. tytułuje się  dziedzicem Konarskiego, to musiał jeszcze mieć w Konarskich jakieś zapisy, inaczej nie byłoby to możliwe.

1.1 Emilia Skrzetuska ( 1817 - 1847 )  córka Ksawerego Skrzetuskiego i Katarzyny Dobrosławskiej , wnuczka Walentego i  Nepomuceny , zgon w 1847 lat 30.

1847 12/11 ( Zagórze ) + Emilia Skrzetuska l. 30  m.6  córka Xawerego Skrzetuskiego possesora folwarku, nieżyjacego i Katarzyny Dobrosławskiej

Z pewnością Ksawery miał jeszcze innych potomków, ale  nie udało mi się to ustalić.

2. Maksymilian Aleksander Skrzetuski   (23.10.1781 - 16.02.1855) syn Walentego i Nepomuceny

1843 P-ń par. św. Małgorzaty  ślub Maksymilian Skrzetuski  ( 63 ) i Elżbieta Górczyńska ( 40 )

1855 16/2 ( Zagórze Poznań ) + ( zgon ) G. Maksymilian Aleksander Skrzetuski l. 74 były kapitan w wojsku polskim i pruskim , syn Walentego dziedzica dóbr Konarskie, żona Elżbieta Górczyńska , syn Aleksander obecnie lat 32, pochowano 19.02 w Poznaniu.

2.1 Aleksander Skrzetuski, ( 1824 - ?) syn Maksymiliana Aleksandra, wnuk Walentego i Nepomuceny

1846 3/XI ( Poznań św. Marcin ) G. Józef Rakowski l. 29 , zaśl.  G. Józefę Anastazję Herrmann l.17 - świadek G. Aleksander Skrzetuski  młodzieniec.

1856 5/2 ślub G. Aleksander Skrzetuski kancelista z Zagórza l.32 młodzieniec x Michalina Królikowska panna z Chwaliszewa l. 30, świadkowie nieszlachta.

2.1.1 Aleksander Skrzetuski syn Aleksandra

1887  par. Oborniki  slub Aleksander Skrzetuski l. 24 rodz. Aleksander , Michalina Królikowska, - Zofia Mazurkiewicz l.20

Ich dzieci : Seweryn - 1891, Karol - 1892, Irena - 1894, Bogusław - 1897.

Karol  odnotowany jako uczestnik walk o niepodległość, aktywnie uczestniczy w okresie międzywojennym.

3. Florian Skrzetuski ( 1780 - 1872 )

1818 3/9 ( Poznań św. Magdaleny ) ślub N. Jan Czapracki młodzieniec x G. Antonina Skrzetuska panna , - świadkowie G. Franciszek Główczeski, Florjan Skrzetuski kapitan , Andrzej Jemielewski. ( l.40, l.36 )

Klepsydra zgonu : Florian Skrzetuski 1780 - 1872 syn Walentego i Nepomuceny z Broniszów,  Skrzetuski Florian oficer armii napoleońskiej, uczestnik powstania listopadowego i badeńskiego, emigrant.

Te dokumenty  są wystarczajaco wiarygodne by nie mieć wątpliwości, że Florian  to syn Walentego i Nepomuceny. Jeszcze w akcie ślubu z 1818 r. jako świadek   wystepuje  drugi mąż  Nepomuceny  Franciszek Józef Kasper Głowczeski. Czy Florian Skrzetuski miał potomków, tego nie wiadomo.

4. Antonina Skrzetuska

Jeszcze jest  tylko jedna  niewiadoma kto to jest Antonina Skrzetuska  w zacytowanym wyżej  dokumencie ślubu,  lat 36  musiałaby urodzić się około 1782 roku

1804 r. Nowe Miasto  zgon Mikołaj syn  D. Antonina Skrzetuska , ojciec nieznany.

Z  pewnością  ten zgon Mikołaja nieślubnego syna  Antoniny dotyczy własnie tej Antoniny. To do Wolicy Pustej pod Nowym Miastem, majątku bratowej Antoniny Hersztopskiej , przeprowadziła sie Nepomucena Skrzetuska z dziećmi, po śmierci Walentego. Antonina  miałaby wtedy 22 lata.  Czy mogła być córką  Walentego i Nepomuceny ?, uważam to za prawie pewne, nikt w tych okolicach ze Skrzetuskich w tym czasie nie mieszkał oprócz Nepomuceny z dziećmi. Pomiędzy narodzinami Maksymiliana  Aleksandra 23.10.1781 a urodzinami  Mikołaja w 1783 jest dość spora luka i  jest to bardzo prawdopodobne, że w tym czasie urodziła się Antonina, co potwierdza jej wiek. Nie wpisałem jej jednak  do wykazu potomków  ponieważ nie mam 100% udokumentowania. Ale  ślub Antoniny na którym są  syn Walentego i Nepomuceny Florian - czyli brat Antoniny i drugi mąż Nepomuceny Franciszek Główczeski  - ojczym Antoniny, do tego  dokument potwierdzający zgon jej syna , według mojej oceny są bardzo mocnymi  dowodami, że Antonina to córka Walentego i Nepomuceny.Prawdopodobnie w akcie ślubu powinien być  jakiś wpis o tym, ale to  trzeba by szukać w dokumentach par. św. Magdaleny w Poznaniu.

5. Julianna Skrzetuska ( 1782 - ? ) żona Augustyna Hulewicza

Mamy tu  bardzo podobną sytuację jak z wyżej wspomnianą Antoniną.  Udało odszukać się kilka bardzo ciekawych dokumentów a mianowicie ślub z dnia 23.07.1803 r.w par. Nowe Miasto  D. Augustyn Hulewicz l.24 i  GD Julianna Skrzetuska l. 21 świadkowie : Franc Goliński i Ignacy Rutecki.

Z tego dokumentu wynika, że  Julianna urodziła sie około 1782 roku.

Natomiast  w Basi znalazłem w Kostrzyniu odnotowany 4.10.1903 r. zgon von Stanisława Hulewicza  lat 85, syna von  Augustyna  Hulewicza urodzonego w Ladku w Rosja ( zabór )  i  Julianny von Skrzetuskiej  urodzonej w Konarskie  !!!. Żona Stanisława Hulewicza to Wiktoria Kubaczewska ( druga żona ).  Nie przytaczam tego dokumentu bo jest zbyt obszerny a każdy zainteresowany może go sobie sprawdzić  w internecie.

I jeszcze następny ciekawy dokument z " Gemealogii szlachty "  :

Na dobrach Konarskich zapisane dla Marii z Wyganowskich Skrzetuskiej na mocy obligacji Walentego Skrzetuskiego z 24.06.1791 r.  400 talarów. Dokument wygotowany w 1800 r.. którego amortyzacji właściciel dóbr Augustyn Hulewicz celem wymazania się domaga 23,02.1824. ( GWK 1824 S.520 )

Maria z Wyganowskich to bratowa  Walentego, żona Wawrzyna Skrzetuskiego.

Jeśli przyjąć za prawdziwe podane lata Julianny  podczas  ślubu z Hulewiczem  to musiałaby urodzić się  około   1782 roku spróbujmy przeanalizować sytuację : Maksymilian Aleksander rodzi się 21.10.1781 r.  natomiast następny kolejny potomek to  Mikołaj który rodzi się w 1783r., czyli jak najbardziej  jest możliwość urodzenia się  Julianny  pomiedzy tymi datami. Poczatkowo nie miałem tylu przesłanek dlatego wydawało mi się to mało realne ale teraz mam przeświadczenie graniczące z pewnością , że Julianna to córka Walentego i Nepomuceny Skrzetuskich  urodzona w 1782 roku w Konarskie. 

 

12. Wątpliwości i ślady poszukiwań.

12.1  Michał Skrzetuski dziedzic Konarskiego  1789 rok

1789 Książ , chrzest dziecka Sebastiana i Reginy Sibińskich, chrzestni : MD Michał Skrzetuski dziedzic  dóbr Konarskiego, MD Anna Sadoska  właścicielka częsci Brzustowni i Radoszkowa.

Powyższy dokument z wpisem o MD  Michale Skrzetuskim dziedzicu Konarskiego, jest jedynym śladem po Michale. Kim zatem był Michał Skrzetuski?. Nie mógł być synem Walentego i Nepomuceny, to dość oczywiste, gdyby urodził się jako ich pierwsze nieznane dziecko to najwcześniej mógłby urodzić się w 1779r. czyli rok po slubie, tzn. w 1789 miałby 10 lat , to wyklucza go, by mógł być chrzestnym i być tytuowanym dziedzicem. Z tych samych powodów nie  mógł być synem  Wawrzyna , brata Walentego. Również nie mógł być synem Ludwika Skrzetuskiego ojca Walentego , w przeciwnym wypadku figurowałby w dokumentach spadkowych , tak szeroko wcześniej zacytowanych. To , że jest ścisle związany z tym rodem nie podlega dyskusji, musi być bardzo bliskim krewnym Walentego. Dziwne jest też to , że wszelki ślad po Michale ginie. Zmarł, wyprowadził się, poszedł na wojne ?  każda z tych  sugestii jest mozliwa. Wiemy już , że Walentyn miał kłopoty finansowe, w krótkim czasie  roztrwonił majatek, więc  naturalną koleją rzeczy  mógł szukać pomocy u krewniaków  i zastawić część dóbr. Oczywiście temat jest otwarty, byc może  pojawią się kiedyś nowe ślady o Michale.

12.2 Zaginiony Jan Skrzetuski ( 1788 ?? - ? )

Na forum genealogicznym Gniazdo w miłym kontakcie z koleżanką , wyszedł temat poszukiwań Jana Skrzetuskiego urodzonego w Książu w około 1788 r. , od tego rozpoczęło się poszukiwanie, najpierw dla potrzeb koleżanki, później juz z zainteresowania i fascynacji poszukiwań.

1. Jeśli przyjąć hipotezę, że był synem Walentego i Nepomuceny , to nie ma możliwości by mógł urodzić się  jako dodatkowy ich syn , poprostu nie ma miejsca. Wystarczy spojrzeć na drzewo i wykaz z datami urodzeń kolejnych dzieci,  nie ma tam żadnej luki by mogło jeszcze się  zmieścić  kolejne dziecko, tam jest " co rok prorok ".

W dokumentach dzieci Skrzetuskich, jak większość szlachetnie urodzonych  miały podwójne, a czasem i więcej imion nadawanych podczas chrztu. Gdyby cofnąć sie do  dzieci Ludwika , większość z nich miała kilka imion i charakterystyczne, że używane było nie pierwsze, a dopiero ostatnie. I tak kolejno : Marianna Justyna Konstancja  - używane Konstancja, Elżbieta Barbara Marianna - używane Marianna, Dominik Wawrzyniec - używane Wawrzyniec,  Hyginum Antoni Ignacy - używane Ignacy, o tym już wcześniej wspomniałem.  Nawet współcześnie zdarza się, że używa się  drugie imię jako powszechne. W mojej rodzinie stryj Jerzy zawsze był  Jurkiem , dopiero 20 lat po jego smierci dowiedziałem się , że  prawdziwe jego imię to Józef Jerzy, a to sytuacja 200 lat po  historii Skrzetuskich, gdzie w tamtych czasach nie było dokumentów, więc  nadane imiona na chrzcie, jak w przypadku Ignacego czy Wawrzyna mogły być używane nie te pierwsze a ostatnie. Cały ten wywód był mi potrzebny by uzasadnic  tezę , że Józef syn Walentego i Nepomuceny  może być tym zaginionym Janem.  Odszukany dokument chrztu  Józefa jest bardzo lakoniczny i skromny w zapis, z pewnością  miał nadane drugie imię, to tradycja potwierdzana wielokrotnie u Skrzetuskich. Z dzieci Walentego które przeżyły dzieciństwo jedynie nie udało się  odszukać żadnego śladu po Bonifacym Antonim i Józefie.  Bonifacego Antoniego odrzucam ze względu na podwójne imię, natomiast Józef  jest  bardzo prawdopodobnym  Janem potwierdzającym moją tezę. Oczywiście cały czas  podkreślając, że  poszukiwany Jan jest faktycznie synem Walentego i Nepomuceny. Teraz pojawiły sie nowe metody badawcze, a szczególnie badania DNA  coraz popularniejsze w badaniach genealogicznych,  więc wydaje się, że  gdyby zaszła taka konieczność  udowodnienia, czy rzeczywiście potomkowie domniemanego Jana ( Józefa ) są potomkami Walentego i Nepomuceny , po prostu zrobić badania DNA. Z kim porównać te  wyniki ? z potomkami  innych synów Walentego, których ślad wcześniej został przedstawiony, to jest możliwe do odszukania.

2. Jesli  Jan nie był  synem Walentego to  kogo mógł być synem ?.  Typowałbym tu  wcześniej wspomnianego Michała Skrzetuskiego , co wydaje się być dość prawdopodobnym, wiekowo mogłoby sie zgadzać, był w Konarskich, a to par. Książ. W 1789 występuje jako dziedzic Konarskiego, jest dojrzałym mężczyzną, więc mógł mieć syna, może chrzest nie odbył się w Książu  a  w innej parafii. Pamięć bez dokumentów jest  często zawodna.

13. Małe podsumowanie.

Jak to często los gmatwa historie ludzkie, rodzin, czasem są lawiny nieszczęść, na które nie ma się wpływu, czasem to igranie z losem, innym razem na własne życzenie lub przez beztroskę i nonszalancję. Skrzetuscy  przez wiele pokoleń bronili swej nowej rodzinnej posiadłości, zawsze dbając by nie rozdrobnić  jej, a zachować w całości w jednych rękach. Szypłowo  było ich nową  rodową dziedziną, strzeżoną jak oko w głowie. Powolutku pięli się w górę, z zaściankowej szlachty gdzie mieli tylko połowę Szypłowa i Usłodziny puste, ich potomkowie  nieraz zdobywali większy majątek jak Jan syn Stanisława, ale zawsze ich nowa rodowa dziedzina była w jednych  rękach. Od początków  XVIII w. zaczyna im szczęście sprzyjać, los staje się dla nich łaskawy, jak za sprawą czarodziejskiej różdżki, odmienia się ich status majątkowy. Najpierw Antoni skupuje majątek, umiejetnie nim dysponuje, pomnaża , po jego bezpotomnej śmierci brat Ludwik, jedyny jego spadkobierca dzięki swej zaradności, umiejetnościom i  szczęściu dochodzi do fortuny. Staje się  dziedzicem sporego majątku : Brylewo, Zaborowo, Sroczewo , Gogolewo, Szczepowice, Łagiewniki, 1/2 Szypłowa, Usłodziny, Konarskie, Konarskie Oledry, Gogolewo Oledry. To był wielki majątek jeden z większych w tych okolicach, mógł się równać z Hersztopskim, Grabskim, Wyssogotą Zakrzewskim. A już następne pokolenie w całkiem irracjonalny sposób trwoni znaczną część majątku, zupełnie niezrozumiała jest wyprzedaż majątku przez obydwu synów Ludwika. Wawrzyn sprzedaje pospiesznie Białężyce , razem  sprzedają na gwałt  rodzinną  siedzibę Szypłowo i Usłodziny, a sam  Walentyn cały pozostały majątek za   205.000 złp. To ogromna kwota w 1785 roku. Pozostaje mu tylko Konarskie, które też  ma obciążenia finansowe, inaczej by Michał Skrzetuski nie tytułował się dziedzicem Konarskiego i Walentyn nie dawałby zobowiazania. To wszystko jest bardzo dziwne, nigdzie nie natrafiłem na żaden ślad powodów  tych zdarzeń, może przegrał  w jakiś hazard, albo wdał się w podejrzane interesy, może przehulał, tego już pewnie nie dowiemy się nigdy. Jest takie stare polskie powiedzenie " rzadko kiedy fortuna szybko zdobyta przetrwa dłużej niż dwa pokolenia "  , historia Skrzetuskich  jakby ją potwierdza. Niestety niewiele wiemy o dalszych losach  Wawrzyna i ewentualnych jego  potomkach.  Może ktoś czytając to opracowanie skojarzy fakty, może ktoś z potomków  Wawrzyna lub Walentego przeczyta historię swych przodków i dopisze dalszy ciąg  historii  tej zacnej   familii.

Suplement

Z ostatniej chwili, będzie ciąg dalszy historii potomków Skrzetuskich.

Na stronie Strzyżewic wioski pod Lesznem , odszukani zostali potomkowie kpt. Karola Skrzetuskiego  praprawnuka Walentego i Nepomuceny z Broniszów Skrzetuskich. We wspomnieniach pani Elżbiety Wasilewicz ze Skrzetuskich , wnuczki Karola jest napisane, że  ojciec Karola, Aleksander był dyrektorem gimnazjum w Obornikach i z żoną Zofią Mazurkiewicz mieli  synów oprócz przeze mnie wymienionych  Karola ( 4.11.1892 - 05.1945 ), Seweryna ( 13.01.1891 - 1931 ), Bogusława ( 18.08.1897 - ? ) jeszcze  Adama ( 8.07.1902 - ? ).  Seweryn powstaniec wielkopolski  zmarł w wieku 40 lat, Adam por. rez. ( 1936 r. ) mieszkał w Warszawie działał w spółdzielniach mieszkaniowych, Bogusław pracował w kontrwywiadzie, w wojne w obozach, wyjechał do Tasmanii i tam zmarł jako kawaler. Karol ożeniony z Anielą Kabza córką leśnika, mieli 2 synów i 5 córek, Karol był kpt. rezerwy, uczył w szkole w Strzyżewicach, zmarł zamęczony w obozie Luckenwalde pod Berlinem tuż po zakończeniu wojny. Zlokalizowałem potomków , czekam teraz na ich  kontakt.

link do strony o Karolu Skrzetuskim

www.strzyzewice.wordpress.com

 

Marek Nowak